Freyr - 01.02.1906, Blaðsíða 3

FREYR.
19
ínguum heldur og í heilurn sýslum og lands-
hlutum, frá því talið var fram, og þar til bað-
að var. Þessi fjölgun eða fækkun getur hæg-
lega hafa numið svo miklu, að framtalið hafi í
raun og veru ekki verið hóti betra i þeim
sýslum eða landshlutum, þar sem munurinn á
framtöldu ogböðuðu fé er minstur eftir skýrsl-
unni, en í hinum þar sem hann er meiri.
Það sem sérstaklega hefir áhrif á fjölgun
eða fækkun sauðfjárins frá ári til árs er ár-
ferðið, og þá einkum heyskapurinn. Hver
bóndi ákveður eins og kunnugt er fjölgun eða
fækkun bústofnssins að huustinu — setur á.
3?ví meiri og betri sem heyin eru, því fleiri
skepnur eru undir venjulegum kringumstæðum
settar á, og því minni og verri sem þau eru,
því færri. Og sérstaklega lendir fækkun bú-
penings eftir heybirgðum á sauðfénu, því eins
•og rétt er, er alment litið svo á, að fljótlegast
sé að fjölga því aftur.
Verzlunin getur einnig haft áhrif á fjölg-
un eða fækkun sauðfjárins frá ári til árs, en af
því eugar verulegar breytingar hafa orðið á
henni seinustu árin, þarf eigi að fara nánar út
x það hér.
Þess er áður getið, að á Austur- og Norð-
uriandi vestur að Héraðsvötnum var baðað
veturinn 1903—4. Ejártalan á þessu svæði í
þriðja dálki skýrslunnar er því tekin eftir
framtalsskýrslunum vorið 1903.
Ef vér nú athugum árferðið á þessu svæði
árið 1903, sjáum vér strax að allar líkur eru
til, að sauðfénu hafi fækkað mjög mikið haust-
ið 1903. — Veturinn 1902—3 var í lakara lagi
á öllu Norður- og Austurlandi, og vorið mjög
kalt og gróðurlítið. Allar likur eru því til að
heyfyrningar undan vetrinum hafi verið með
minsta móti. í Múlasýslum og á öllu Norður-
landi einkanlega í Þingeyjar- og Eyjafjarðar-
sýslu var sumarið eitthvert það versta, sem
komið hefir seinasta mannsaldur, víða engu
hetra en mislingasumarið 1882. Gras spratt
seint, og slagviðri og kuldar keyrðu fram úr
hófi; nýting á heyjum varð þvi afleit, og
heyfengurinn bæði lítill og lélegur.
Að öllu þessu athuguðu, getur ekki hjá
þvi farið að fé hafi fækkað mikið í þeirn
hygðarlögum landsins, sem hér ræðir um haust-
ið 1903, en hvað mikið er auðvitað ekki hægt
að segja.
I vesturhluta Norðuramtsins (vestan Hér-
aðsvatna), Vestur- og Suðuramtinu var baðað
veturinn 1904—5. Fjártalan eftir framtals-
skýrslunum í þessum hluta landsins er því
tekin eftir framtalinu vorið 1904.
Arið 1904 var gott meðal ár bæði á
Suður- og Vesturlandi. Heyskapur með meira
móti á Suðurlandi en nýting lakari; á Vestur-
landi var grasspretta í meðalagi og nýting góð.
Óhætt mun því að fullyrða, að sauðfé hafi ver-
ið fjölgað nokkuð haustið 1904 bæði á Suður-
og Vesturlandi. Þess skal þó getið að aldrei
hefir komið eins mikið sláturfé til Reykjavík-
ur og það haust, og heyrði eg sérstaklega tal-
að um, að óvenjulega margt fé hefði komið úr
Rangárvallasýslu og Vestur-Skaftafellssýslu.
Að öllu athuguðu, verður því erfitt að
dæma um eftir böðunarskýrslunum, hvar á land-
inu er tíundað verst. Naumast getur þó nokk-
ur efi leikið á, að yfirleitt sé minna dregið und-
an tlund á Austur- og Norður-landi en á Suð-
urlandi. Og óneitanlega virðast Arnesingar jafn-
snjallastir í að tíunda illa, því þótt fé hafi fjölg-
að þar að mun frá því talið var fram og þar
til baðað var, getur sú fjölgun eigi numið nema
tiltölulega litlum hluta af þeim geysi-mismun,
sem þar er á böðuðu og framtöldu fé.
Þegar að landið í heild sinni er athugað,
virðist ekki líklegt að fé hafi fjölgað neitt
verulega, frá því talið var fram, og þar til bað-
að var. Með öðrum orðum sagt: fækkun á sauð-
fó á Austur- og Norður-landi frá því talið var
fram og þar til baðað var þar, mun langt til
vega á móti fjölgun fjársins í öðrum hlutum
landsins frá því talið var fram og þar til bað-
að var. Eftir þvi ætti það að vera einskonar
löghelguð venja, að draga um 24°/0 af sauðfénu
undan tíund, eða sem næst fjórðu hverja kind•
Hér sem oftar sést hvað venjan er afar-
sterkt afl. Fáum íslenzkum bændum mundi
koma til hugar að tíunda eins rangt-og raun
er orðin á, ef þeir hefðu ekki rótgróna venju
að baki sér, því flestum hlýtur þó að vera það
ljóst, að með því gjöra þeir sig ekki einungis
seka í ófrómleik — draga sig undan lögboðn-
um, sanngjörnum gjöldum —, heldur verða þeir