Freyr - 01.02.1906, Blaðsíða 8

24
FREYÍt.
um, í hverju sem er, þá er það „gróf misbrúk-
un á þingmenskunni.‘<
Hr. Cr. G. er ósamdóma Stefáni kennara
Stefánssyni. í>ar á móti er eg houum sam-
dóma i því, að þingið geti breytt fjárhagsáætl-
un Búnaðarfél. íslands bæði beinlínis og óbein-
línis. Beinlínis með því, að fjárveitingin sé
bundin því skilyrði, að fé sé eigi veitt til ein-
hvers, er á áætlun stendur, eða fé sé veitt til
einhvers ákveðins, er eigi stendur á áætlun.
Óbeinlínis hlýtur það að breyta fjárhagsáætlun
að meiru eða minna leyti, ef fjárveitingin er
mjög takmörkuð.
En eg álít að þingið eigi að fara mjög
varlega með að nota þennan rétt sinn, eða því
að eins, að auðsætt virðist að gildar ástæður
séu til þess. En einmitt vegna þessa er eðli-
legra og réttara að þingið velji suma fulltrúa
búnaðarþingsins. Enda er auðsætt að meiri
hluti á þingi getur hleypt pólitíkinni að með
fjárveitingarvaldinu á margfalt harðbýlli hátt
en þótt hann með hlutfallskosningu kysi 8 af
12 fulltrúunum.
Hr. G. G. segir: „Ef þingið yfir höfuð
færi að nota fjárveitingarvald sitt til þess að
neyða lagabreytingum upp á félagið, liggur í
augum uppi, að sjálfstæði þess væri lokið.“
Hér ber þess vel að gæta, að samkvæmt lög-
um Búnaðarfél. Isl. kusu amtsráðin 8 fulltrúa
á búnaðarþingið. En þegar amtsráðin lögðust
niður, er breyting á lögunum í þessu efni óhjá-
kvæmileg, ef 8 fulltrúa á eigi að vanta á bún-
aðarþingið, þegar yfirstandandi kjörtími er út-
runninn. Lagabreytingin hlýtur að ske á því
fjárhagstímabili, er nú stendur yfir, en það er
nauðsynin en alls eigi þingið, sem knýr hana
fram, nema ef svo djúpt er sótt, að segja að
þingið hafi gjört það með því að breyta sveit-
arstjórnarlögunum. En þegar breytingin yrði,
var sett það skilyrði fyrir fjárveitingunni, að
Alþingi væri sett fyrir amtsráð inn í lögin.
Auðvitað náði skilyrðið eigi til fjárveitingar-
innar fyr en eftir næsta búnaðarþing.
Mér virðist annars að fieiri en hr. G. G.
hafi misskilið þetta atriði, enda jafnvel fjár-
laganefnd neðri deildar eftir framsögunni að
dæma.
Síðasta búnaðarþing kom fram með „til-
lögu“ eða yfirlýsingu um það, hvernig bezt
myndi að haga kosningu fulltrúanna. En þá
tillögu gátu hvorki né máttu þeir þingmenn sam-
þykkja, er álitu hana óhagkvæma og mjög við-
sjála.
Það er ótimabært að ræða um að fjórð-
ungsbúnaðarfélögin kjósi 8 fulltrúa meðan ekk-
ert þeirra er komið á fót, og engar líkur til
að þau rísi öll samtímis upp, þótt þau kynnu
einhverntíma að myndast.
Hvað kosningu sýslunefnda snertir, þá eru
líkur til að flokka-pólitíkin hefði meiri áhrif,
þar sem eigi er hægt að koma við hlutfalls-
kosningu, heldur eu á þinginu, þar sem hlut-
fallskosning í þessu atriði væri alveg sjálfsögð.
Enda vill það reynast svo, að hin ráðandi póli-
tiska skoðun hafi meiri og minni áhrif á flestar
kosningar, þótt utan þings sé. Dæmið er einn-
ig ljóst í því atriði, Sem hér ræðir um. JÞegar
valtýskan stóð í blóma, voru flestir af fulltrú-
um og öðrum starfsmönnum Búnaðarfél. Isl.r
er fylgdu henni, og var það álit margra, að
eigi hefði þá verið hlifst við að beita flokks-
pólitik, þótt allar þær kosningar stæðu utan við
þingið.
Annað atriði er þó viðsjárverðara. Hr. G.
G. bendir á, að kosningu megi haga eins og
kosningu amtráðsmanna. En þar er ólíku sam-
an að jafna. Hver sýslunefnd kaus amtráðs-
mann fyrir sig, en hér er eigi að ræða nema
um kosningu á 8 fulltrúum. Verða þvi tvær
til þrjár sýslur um einn fulltrúa. Mjög sterkar
likur eru til þess, að hver sýslunefnd vildi koma
að manni frá sér. Setjum svo, að tvær sýslur
væru saman um valið, en atkvæðamagn í
sýslunefndunum mismunandi, þá má búast við
að sú liðsterkari réði stöðugt kjörinu og seudi
mann úr sinni sýslu ávalt á búnaðarþingið,
jafnvel þótt um mun hæfari mann væri að tefla
í hinni sýslunni. En þetta myndi valda óánægju
og hreppapólitík, og væri einnig ranglátt. Að
reyna að fyrirbyggja þetta með lögum t. d. með
því, að sýslurnar sendu fulltrúa til skiftis, hvort
kjörtímabil, þá gæti það orðið til þess, að nýt-
ustu mennina af fulltrúunum mætti eigi endur-
kjósa.
En aðalþráðurinn í grein hr. G. G. vefst
utan um þann kjarna, hve hættulegt það sé,-