Freyr - 01.02.1906, Blaðsíða 15

FREYR.
31
svo að húu sameinist % hlutum kalksins, verð-
ur eftir „súrt“ fosíórsúrt kalk. Aburðurinn
nefnist þá súperfosfat. Eosfórsýran er í því
eins aðgengileg fyrir plönturnar og auðið er.
Öll þessi fyrirhöfn yeldur því, að fosforsýr-
an í súperfosfatinu verður alldýr, dýrari en í
Thomasfosfati. Brennisteinssýran kostar nokk-
uð, þó er hún framleidd eins ódýrt og hægt
er, úr brennisteinskís, algengri steintegund.
I súperfosfatinu er 10—20°/o fosfórsýra;
fer það eftir efnum þeim sem hún er unnin úr.
Þar sem flutningskostnaður nemur eins
miklu af verði áhurðarins eins og hér hjá
oss, er sjálfsagt réttast að kaupa þær tegund-
ir, sem mest hafa í sér af jurtaefnum.
Súperfosfatið er hvítleitt duft, það er bor-
ið á snemma á vorin ; stráð jatnt yfir. Á ak-
urlendi þurfa um 200 pd, á dagsláttu af súp-
erfosfati, sem hefir 20% af fosfórsýru. Hér í
Reykjavik, var 200 pd. sekkur af því seldur
síðastl. vor á 10 kr. Um leið og búið er að
bera það á er það herfað niður vandlega, svo
það blandist sem bezt við moldina.
Á gróna jörð er það lika einatt borið,
álika mikið og á akurlendi. JÞar ríður á að
það sé borið á snemma vors; undir eins og
snjórinn er leystur.
Gúanófosfat, það er fugladritur og fugla-
skrokkar, sem safnast hafa öldum saman
hér og þar á sjávarströndum. Þessi áburð-
artegund aðgreinist frá eiginlegu gúanó
með því, að hún er alveg, eða því sem
næst, köfnunarefnislaus. Köfnunarefnissam-
böndin hafa þvegist burt, ýmist af regni eða
sjávarlöðri. l’osfórsýran, í þessum gúanófosföt-
um er erfið aðgöngu fyrir plönturnar. Þau
notast því aðallega til að framleiða af þeim
súperfosfat, en það reynist heldur dýrara en
að framleiða það af steintegundum.
Kalíáburður. Þriðja aðal-næringarefni
plantnanna er kalí. Rótarávextir og kartöflur
þurfa sérstaklega mikið af því efni, en allar plönt-
ur nokkuð. Girös og korntegundir þurf'a mikið
kalí, einkum í jarðveg sem er leirlítill. Granga
má út frá að hér sé meira af kalí í leirmikl-
um jarðvegi, heldur en i sendnum eða moldar-
miklum, eins og erlendis.
Kalíáburður er aðallega fluttur út frá
Þýzkalandi. Yið saltnámurnar i Stassfurt í
Norður-Þýzkalandi eru miklar birgðir af kalí-
samböndum, sem liggja í lögum ofan á saltinu.
Kalíið er misjafnlega mikið í þessum sam-
höndum, og á ýmsan hátt bundið klóri, brenni-
steinssýru og magnesíu.
Kainit nefnist sú teguud kalíáburðar, sem
algengust er. í því er klórkalíum, brennisteins-
súr magnesía, natronsamböDd o. fl. I kainit er
um 12% kalí.
Karnallit er ein tegund kalísalts og er
meira til af henni eD hÍDum. Þar er kalíið
bundið klóri. En auk þess eru í karnallit
brennisteinssúr magnesía, klórmagníum og
klórnatríum o. fl. I karnallit er um 10% af kah'.
Þessar tvær áburðartegundir (kainit og
karnallit) hafa þann ókost að kaliið í þeim er
svo litið. Það þarf að bera mikið af þeim
á, svo verulega muni um og eykur það flutn-
ingskostuaðinn að miklum mun; auk þess
fylgir þeim svo mikið af klór og natronsöltum,
að það getur orðið til skemda í jarðveginum.
Það er skamt síðan farið var að framleiða
áburðartegundir, sem eru að rniklum mun auðugri
af kali en þær áðurnefndu og eru þær nú
orðið altaf á boðstólum; ein þeirra er:
KaVtsalt með 37°ju af kalí. Það hefir einna
mest verið notað hér á landi og svo er það
víðast þar sem flutningskostnaðurinn er til-
finnanlegur. Af því þurfa um 100 pd. á dag-
sláttu.
Kalíáburður er sjaldan borinn á einvörð-
ungu, en oftast með fosfórsýruáburði, og sé
jarðvegurinn snauður af kalki þarf að bera
það á líka. Sé Thomasfosfat notað, er nægi-
legt kalk í þvi, eins og áður var vikið að.
Kalíáburðinn á að bera á annað hvort
að haustinu eða snemma vors. Sé hann borinn
á að vorinu, verður það að minsta kosti að
gjörast nokkrum vikum áður en sáð er, efbor-
ið er á akurleudi. Áburðinum er dreift yfir
um leið og plægt er og herfað síðan vandlega.
Sé kalíáburður borinn á gróna jörð er honum
dreift eins yfir, en þá er hvorki hægt að plægja
hann niður né herfa, nema þá með hlekkja-
herfi og ef til 'vill með léttherfi og mundi
það mikið bæta.
Kalfsöltin eru Ijósmóleit á litinn. Þau