Freyr - 01.09.1906, Blaðsíða 1

IFREYR.
Nokkur orö um líf plantnanna.
eftir
Helga Jónsson.
Það er alkunnugt að dýralífið byggist á
plönturíkinu, og velmegun margra þjóða er
aðallega komin undir plönturæktinni. Ef vér
t. a. m. lítum í vorn eigin barm er fijót-séð,
að velmegun íslands byggist aðallega á grasa-
ríkinu, því landbúnaðurinn, aðalatvinnuvegur
landsins, stendur og fellur með grasræktinni.
Með því að plönturíkið er svo þýðingarmikið,
og áhugi á plönturækt er farinn að lifna hér á
landi, býst eg við að mönnum þyki fróðlegt
að kynnast lífi plantnanna ofurlítið. Því er
einnig varið svo í þessu efni eins og reyndar
í öllu öðru, að þekkingin er hinn bezti grund-
völlur til að byggja á. Eg treysti þvi að hin
uppvaxandi kynslóð leitist við að útrýma með
öllum þeim aumingjabrag, sem er á því að
hafa plönturækt að aðalatvinnuveg, en vita ekki
meira um líf plantnanna en sauðurinn eða
hesturinn.
Að því er afstöðu plantnanna við loftslag
og jarðveg snertir, munum vér, að svo miklu
leyti sem mögulegt er, leggja aðaláherzluna á
náttúru íslands, en fyrst skulum vér þó benda
á nokkur grundvallaratriði, sem nauðsynlegt
er að hafa hugföst og lúta að æfikjörum
plantnanna.
I. Lífskjörin.
Plantan er háð umheiminum eins og dýr-
in. Hinir innri eiginleikar, er fólgnir eru í
byggingarlaginu, nægja henni ekki til að halda
lifi, heldur er það ákveðnum ytri skilyrðum
bundið, hvort plantan getur lifað. Þessi skil-
yrði, lífsskilyrði eða lifskröfur, verður umheim-
urinn að uppfylla ef plantan á að geta haldið
lifi. Helztu lífskröfurnar eru, að næringarefni
séu fyrir hendi, að nóg só af vatni og lofti
(súrefni), að hiti sé haganlegur og hæfilegt
sólarljós. Séu ekki allar þessar lífskröfur upp-
fyltar deyr plantan eða fellur í dvala. Annað
mál er það, að plöntuna sakar ekki þótt hún
fái enga næringu ntanað alllengi, af því að
hún hefir næringarefni i sínum eigin vefjum;
stundum getur plantan og lifað án birtunnar
og sumar geriltegundir lifa góðu iífi þó súr-
efnið vanti. Það má og telja meðal lífsskil-
yrða plantnanna, að hvorki séu eiturefni eða
annarskonar féndur fyrir hendi, er gjöreyði
þeim.
Lífskjör köllum vér í einu orði alt það i
umheiminum, sem hefir áhrif á plöntuna. Þau
eru mjög breytileg og mismunandi eftir því
hvar á hnettinum plantan vex, og eftir árstíð-
um. Lifskjörin hljóta að fullnægja öllum lífs-
skilyrðum, ef plantan á að halda lífi, en sé t.
a. m. einhverju þeirra ekki fullnægt deyr hún.
Víða á hnettinum eru algjörlega gróðurlaus
svæði og orsakast það af því að einu eða öðru
lífsskilyrði er ekki fullnægt, vatn getur t. a.
m. vantað eða hitinn verið ofmikill, kuldinn á
of háu stigi eða jarðvegurinn eitraður o. s. frv.
Vér höfum tekið fram að lifskjörin væru
afarbreytileg og af því orsakast aðallega hið
mismunandi útlit, sem gróðurinn hefir á ýms-
um stöðum. Vér segjum að kjörin séu góð
þegar þau fullnægja öllum lífsskilyrðum vel,
en vond köllum vér þau þegar þau fullnægja
annaðhvort öllum skilyrðum eða einhverju
þeirra illa. Bót er það í máli, að því er breyti-
leik kjaranna snertir, að plönturnar eru svo
sveigjanlegar að byggingarfari, að þær geta
lagað sig eftir kjörunum innan ákveðinna tak-
marka, það er að segja að bygging líkamans
getur breyst að einhverju leyti í þá átt, að