Freyr - 01.10.1906, Side 1

FREYR,
Nokkur orö um líf plantnanna.
Eftir
Helga Jónsson.
II. Plönturnar og árstíðimar.
Plönturnar hafa ýms þroskaskeið eins og
•aðrar lifandi verur. Þroskaskeiðin hafa ákveðna
afstöðu við árstíðirnar eða lottslagið yíir höíuð
að tala, en eru þó ekki með öllu komin þar
undir. Þó t. a. m. eilift sumar væri á ein-
hverjum stað mundu plönturnar hafa ýms þroska-
skeið i ákveðinni röð. Hugsum oss t. a. m. að
geriltegund húi við stöðugt myrkur og stöðug-
an hita og vaxi í næringarvökva, er só óbreyti-
legur og stöðugt endurnýjaður, eða með öðrum
orðum að æfikjör gerilsins séu stöðug og óbreyti-
leg. Þá má ganga út frá þvi gefnu, að
gerillinn deilist eftir nokkurn tíma. Dæturfrum-
urnar vaxa því næst og deila sér og svo koll
af kolli. Það er augljóst að deilingin er bein-
linis afleiðing af vextinum og næringunni og
þeim breytingum, sem af því hafa orðið í plönt-
unni, og þróunarskeið gerilsins eru því alls ekki
háð breytilegum árstiðum. Vér höfum tekið
gerilinn til' dæinis, en alveg eins hefði mátt
taka ýmsar aðrar plöntutegundir t. a. m. myglu-
sveppinn, og af plöntum, sem eru alkunnar al-
menningi, má ennfremur nefna varpasveifgras
(Poa annua) og arfann. Arfinn er alkunnugt
og illa ræmt illgresi hér á landi og framleiðir
oft meira en einn ættlið á einu sumri. Hin
ýmsu þróunarstig arfans: spírun, grasvöxtur,
blómgun og aldinþroskun, er geta endurtekist
á'sama sumrinu, bera því vott um ákveðnar
breytingar i innra ástandi plöntunnar, en eru
alls ekki háð ákveðnum breytingum á hinum
ytri kjörum eða árstíðunum. Sama er að segja
um þróunarstig allra lifandi vera, þau eru að-
allega háð innra skapnaðarfari og eðli hinnar
lifandi veru. Fósturlíf mannsins, æskan, full-
orðinsárin og ellin eru þannig þróunarstig, sem
alls ekki eru háð hinum ytri æfikjörum. Helztu
þróunarstig plantnanna eru þessi: Spfrun (og
laufspretta), grasvöxtur, blómgun (eða önnur
æxlunarstig), aldinþroskun (og þar á meðal fræ-
þroskun og fósturlífið) og dvalarástand. Þar
sem mikill munur er á árstíðum (vetur eða
þurkatíð) eru þróunarstig trjáplantna og fjöl-
ærra plantna samfara ákveðnum árstíðum. t
fljótu bragði lítur svo út sem þróunarstigin séu
háð hinum ytri kjörum, en eigi er þó svo, eins
og tekið hefir verið fram, heldur höfum vér hér
fyrir oss eitt dæmið upp á aðlögun plantnanna,
er kemur í ljós í því, að þróunarstigin eru sam-
fara þeim árstíðum, sem heppilegastar eru fyr-
ir þá og þá tegund. Að þessu er þannig var-
ið, má greinilega sjá, þar sem aðeins örlítill
munur er á árstiðunum eins og t. a. m. í ákveðn-
um héruðum í hitabeltinu þar sem rignir á öll-
um árstímum. Þróunarstig plantnanna eru þar
hin sömn, en óháð árstíðum svo að segja, og
jafnvel hinir ýmsu sprotar á sama trénu eru
opt sinn á hvoru þroskaskeiði; á einum er lauf-
ið að koma í ljós, annar ber aldini og hinn
þriðji er í dvala.
Allar breytingar á hinum ytri kjörum hafa
auðvitað áhrif á Hfsstarf plöntunnar, og séu
breytingarnar þannig, að þær endurtakist með
ákveðnu millibili, eru og endurtekuar breyting-
í