Freyr - 01.12.1906, Blaðsíða 6
138
EREYR.
liði, meðan það er að landvenjast. Gæta verð-
ur þess og að veita því sem líkasta meðferð
og það áður hefir búið við og kostir
þess krefjast, að minnsta kosti að svo miklu
leyti sem menn vilja viðhalda öllum kostum
þess óbreyttum. Alkunnugt er það, að með
meðferð fjárins getur maður aukið og tak-
markað kosti þess og kynbæturnar hepnast eftir
því betur, sem meira samræmi er milli með-
ferðar og æxlunar. Sé þessa nákvæmlega gætt,
þá er fyrst hægt að dæma um hvort náttúru-
skilyrði þau eru fyrir hendi, sem leyfa fram-
leiðslu ræktaðra kosta þeirra, er hið innflutta
fé hefir, og tel eg engan vafa á því. Náttúru-
skilyrðin eru til jafnaðar eins góð ef ekki betri
á Suðurlandi og vil eg hér gera grein fyrir
því áliti minu.
Þegar talað er um skilyrði frá náttúrunn-
ar hendi er átt við landgæði og tíðarfar. Eft-
ir því sem þekking mín á Suðurlandi nær til,
virðist raér það hafa fult svo góð náttúruskil-
yrði til fjárræktar sem Þingeyjarsýsla, nema
máske að undanteknum örlitlum hluta hennar,
einni lítilli sveit, Hólsfjöllum. A Hólsfjöllum
eru landgæði alveg sérstaklega góð. Yæri
jafn réttlátt að miða alt Norðurland við þau
eins og landgæði á Suðurlandi við landgæði
í Selvogi. I Selvogi eru landgæði mjög lík
og á Hólsfjöllum þó ólfku sé saman að jafna
með atkomu í þeim tveim sveitum. Ejárkynið
og fjárhirðingin er mjög ólík á báðum stöðun-
um. A öðrum staðnum er ræktað fé, á hinum
óræktað. Á öðrum staðnum reyna menn að
komast, í samvinnu við náttúruna, á hinum
staðnum er alt gert til að eyða þeim kostum
og gæðum sem hún býður.
Sú háa hugmynd sem menn alment gera
sér um landgæði Þingeyjarsýslu, álít eg koma
mest til at því, að menn bafa heyrt getið um
jafnmeiri vænleika sauðfjár þaðan heldur en ann-
arstaðar. Þetta hefir svo verið sett í samband
við landgæði, en ekki gætt þess að taka það með
að þar á sér stað betri frjárrækt heldur en
annarstaðar og þar er bætt kyn. Framfarir þær
á fénu, sem orðið hafa á síðustu árum, sér-
staklega hvað hold snertir, hafa ekki komið
vegna bættra náttúruskilyrða, heldur fyrir rækt,-
un fjárins, betri og hagfeldari meðferð. Að
tilraunin, sem gerð var 1892 með að innleiða
þingeyskt fé á Suðurlandi, misheppnaðist,
kemur af of fljótri blöndun og þvi, að húsvist
og hirðingu var ábótavant. Eg þykist þó geta
séð það, á kindum þeiin sem eg hefi séð og
kyn sitt eiga að rekja til þessara innflytjenda,
að náttúruskilyrðin eru fyrir höndum. Því
þrátt fyrir vöntun allra viðhaldsskilyrða, nú í
fleiri liðu, koma þingeysku einkennin hjá ein-
stöku kindum glögglega fram, og þar sem þau
koma glegst fram, í líkamsskapnaði og út-
sjónarfegurð, þar er ætíð vsenleikinn með.
Þetta álít eg sönnun fyrir því, að náttúran
veitir norðlenzka fónu hér á Suðurlandi þróun-
arskilyrði, þar sem þingeyzku kostirnir koma
svo glögt fram eins og eg hefi orðið þeirra var eft-
ir marga liðu og þar sem mennirnir þó hafa
gert alt sem þeir gátu til þess að eyðileggja
kostina.
Annan lið náttúruskilyrðanna má telja
veðuráttufarið og tel eg það mikið betra hér
sunnanlands. Hér er vorbetra og haustbetra.
Samskonar veðurátta og byrjar á Norðurlandi í
september — október, byrjar ekki hér á
Suðurlandi fyr en i nóvember — desember. Sami
er munurinn að vorinu til. Það er með öðrum
orðum lengra sumar, styttri og mildari vetur
á Suðurlandi en á Norðurlandi. Sunnanlands
eru að vísu míklar bleytur til jafnaðar, en þær
taka alls ekki upp á fé eins og frost- hörku-
byljir þeir, er það verður fyrir á Norðurlandi.
Eins og Norðlendingar geta búið sig út til
þess að taka af fé sínu áföll þau, sem það
annars yrði fyrir af náttúrunni, eins ætti Sunn-
lendingura að vera hægt að hlífa því við rign-
ingunum. En þá þarf húsvistin að veia svo
góð að hún skaði ekki meira en útivistin. En
til þess þurfa húsin að vera rúmgóð, loftgóð,
björt og þur. Þau mega ekki leka. Fátt
spillir fjárrækt vorri og fé meira en slæm hús-
vist og þó á hún sér alt of víða stað. Hún
eyðileggur alla ræktun fjárins og gerir það
að verkum, að það þrífst ekki hversu gott og
mikið fóður sem það fær.
III. Urn meðferð á fe utanhúss.
Þegar átt er við meðferð á fé utan húss,
er um ærið margt að tala. Það er umfangs-