Ljósmæðrablaðið - 01.07.1981, Blaðsíða 26

66
LJÓSMÆÐRABLAÐIÐ
A) Grunnlína (base-line) fósturhjartsláttar.
Grunnlínan er hjartsláttarhraði (púls) fóstursins. Hún er sú
grunnlína (tíðni) sem hjartslátturinn vill oftast fylgja. Þegar hún
er reiknuð út frá ritinu, er tekinn 30 mín. strimill og af honum
valinn sá 10 mín. samfelldi bútur þar sem tíðni fósturhjartsláttar
er lengst óbreytt á. Sem fyrr getur liggur hún á bilinu 120—160
slög á mín. (Mynd I).
Ef hjartslátturinn breytist á þessu 10 min. bili, þ.e. fer hraðar
eða hægar i eitt eða fleiri skipti, getur maður þess að um fall eða
aukningu á hjartslætti sé að ræða og tekur síðan fram hversu lengi
það hafi staðið, t.d. 30 sek. fall, 2 min. hækkun (Mynd I). Ef
breyting á hjartsláttarhraðanum stendur lengur en 10 min., t.d.
hjartsláttur eykst úr 130 upp í 150 og er þar viðloðandi í 10 mín.
eða meira, telst það ný grunntíðni up á 150. Strangt til tekið ætti
grunntíðni fósturhjartsláttar að metast þegar konan er ekki með
hríðir, í hvíld. Lengi vel var haldið að best væri að grunntíðni
fósturhjartsláttar væri því sem næst bein lína, þ.e. með litlum
sveiflum og álitið að miklar sveiflur á hjartslætti væru hættulegar
og þýddu álag á fóstrið. Nú þykir hins vegar fullvíst að sveiflur
um grunnlínu (hlykkjótt grunnlína) sé fremur hagstætt merki,
sem þýði að taugakerfi fóstursins sé vel þroskað. Slétt rit þýðir
hins vegar vanþroska fóstur, lyfjaáhrif á fóstrið eða örmagna
fóstur. Grunnlína fósturhjartsláttar á því ekki að vera beint strik
heldur örlítið hlykkjótt.
a) Þessir smáhlykkir (base-line variability), grunnlínusveiflur,
eru sveiflur 3—5 á mín. með breytileika á tíðni 5—25 slög á mín-
útu. Séu sveiflurnar mjög litlar verður línan næstum bein. Svo
geta sveiflurnar orðið miklar, það miklar að þá nálgist hreina
aukningu eða hægingu á hjartslætti. Sveiflunum er skipt í tvennt,
langtíma og skammtíma sveiflur og hvort sig fyrir hefur ákveðna
þýðingu. Sjá mynd II. Það er talið að þessar fíngerðu sveiflur á
fósturhjartslætti komi í gegnum ósjálfráða (autonom) taugakerf-
ið, þar sem „sympaticus” og „para-sympaticus” valdi stöðugu
endurmati á hjartsláttarhraðanum. Litlar sveiflur geta því verið
merki um óþroska taugaviðbrögð fóstursins vegna vanþroska
ósjálfráða taugakerfisins eða jafnvel æðri stöðva í heila. Er nú
mjög reynt að tengja þær ákveðnum fósturgöllum.