Ljósmæðrablaðið - 15.10.1998, Blaðsíða 10

heilsu bams síns í voða. Að draga
úr brjóstagjöf, samkvæmt þessu,
ber vitni um vanrækslu og ástleysi
af hálfu móðurinnar. (Maher
1992:155) Mannfræðingurinn Kirst-
en Hastrup (Maher 1992:91) vitn-
ar í Hertz og segir að náttúrunni
er alltaf umbreytt af menningu.
Menningin er sá „fílter“ sem allt
síast í gegn. Með því að skoða hið
líffræðilega ferli sem felst í
brjóstagjöf erum við því að skoða
menningarlega birtingu og túlkun
þess.
Afleiðingar pelagjafar í stað
brjóstagjafar hafa verið hrikalegar
í hinum svonefndu „þróunarlönd-
um“. Mjólkurduft blandað vatni
hefur leitt til dauða mikils fjölda
barna þar sem mæður hafa hvorki
aðgang að fjármagni, hreinu vatni
né kæliskápum. Af þessum sökum
er nú mikill áróður fyrir brjósta-
gjöf í hinum „vanþróaðri hlutum
heimsins“ m.a. af UNICEF og
WHO. Maher bendir á að þó að
þessi herferð eigi vissulega rétt á
sér þá einkennist hún af of mikilli
einföldun. Mjólkurduft og annars
konar fæða er sögð leiða beint til
veikinda og dauða. Móðurmjólkin
er sótthreinsuð og örugg. Þar af
leiðandi á að hvetja mæður til að
hafa börn á brjósti, sérstaklega
þær sem eru „fáfróðar“og hafa
gleypt við markaðssetningu mjólk-
urduftsfyrirtækjanna. Hún gagn-
rýnir að horft er framhjá hinum
mikla menningarlega og félags-
lega mun sem ríkir innan þróunar-
landanna. Sumir halda því jafnvel
fram að „allar konur í þróunar-
löndum hafa börn sín á brjósti og
við (þ.e. Vesturlönd) eigum að
taka þær til fyrirmyndar“.
„Brjóstagjöf er einungis næringar-
fræðilegt atriði og því þarf að
upplýsa konur um mikilvægi
þess“. Þetta er sú klisja sem lækn-
isfræðin vinnur út frá og hún lítur
alveg framhjá hinum félagslega
og menningarlega veruleika sem
konur búa við.(Maher 1992:3-4)
Staðreyndin er nefnilega sú að í
flestum samfélögum eru ákveðnar
reglur sem lúta að kynferði
kvenna, endurfæðingarhæfileika
þeirra og hvernig þeirra félags-
legu samböndum er háttað, þar
með talið samböndum við börn
sín. Þessar reglur eru oft ekki
sýnilegar en er miðlað í gegnum
hið stjómmálalega og táknræna
kerfi. (Maher 1992:5) Spurningin
hér er því sú hvernig hefur þetta
áhrif á brjóstagjöf í hinum ólíku
samfélögum?
Ef ætlunin er að greina þær
ástæður sem ráða ákvörðun
RaunVerulegt umhVerfi stórs liluta
heimsbyggðarinnar. Úr bók Gabnelle
Palmer, Tlie Politics of Breastfeeding,
Pandora, 1988.
kvenna um fæðu barna sinna, er
nauðsynlegt að skoða orsakirnar
innan þess félagslega og efna-
hagslega samhengis sem konur
búa við. Minnkandi tíðni brjósta-
gjafar á síðustu 100 árum hefur
verið túlkuð sem einangrun, eða
firring kvenna frá hinu líffræði-
lega hlutverki sínu, eða hinu
„náttúrulega" kynhlutverki sínu.
Nema í þeim tilvikum þegar ann-
ars konar fæða var talin betri en
sú náttúrulega, eins og gerðist t.d.
í Ameríku þegar mjólkurduft varð
sem vinsælast og á íslandi á 17.og
18.öld þegar konur gáfu börnum
sínum annars konar mjólkurafurð-
ir. (Hastrup í Maher: 1992:91-
105). Staðreyndin er hins vegar sú
að minnkandi tíðni brjóstagjafar
fer saman við þá þróun er karlar
tóku stjórn á þessum líffræðilegu
ferlum konunnar í gegn um
læknavísindin. „Spítalavæðing“
(hospitalization) á barnsfæðingum
hefur haft gríðarlega neikvæð
áhrif á framgang brjóstagjafar.
(Palmer 1988:21, Maher 1992:155)
Emily Martin (1989 [1987])
framkvæmdi mannfræðilega rann-
sókn í Bandaríkjunum á konum á
þrem aldursskeiðum. Hún vildi
vita hvernig konur upplifðu lík-
ama sinn í tengslum við með-
göngu, fæðingu og breytinga-
skeiðið. Niðurstaða hennar er í
grófum dráttum sú að karllæg af-
staða læknavísindanna hafi nei-
kvæð áhrif á sjálfsmynd og trú
kvenna á eigin líkamlegri starf-
semi. Læknavísindin hafa til-
hneigingu til að meðhöndla kven-
líkamann sem eitthvað neikvætt,
sem vandamál sem þarf að leysa.
Þeir hafa því keppst við að leita
að tæknilegum lausnum við hin-
um ýmsu „þjáningum" þess að
vera kona s.s. keisaraskurðir þeg-
ar þess var ekki þörf o.fl í þeim
tilfellum er það maðurinn sem fær
heiðurinn af því að hafa komið
framleiðslunni (barninu) í heim-
inn, konan er eingöngu hráefnið
sem varan er sótt til. Konur hafa
ekki haft eins mikil áhrif á mótun
vísindalegrar orðræðu því er hún
óhjákvæmilega karllæg. Karlar
eru sérfræðingarnir og þeir þurfa
að kenna konum að ala börn sín.
Þó að Martin minnist ekkert á
brjóstagjöf í rannsókn sinni er
hægt að ganga útfrá því að þessi
Frh. bls. 15
10
LJÓSMÆPRABLAPIP