Einherji - 31.03.1970, Blaðsíða 5

Þriðjudagnr 31. marz 1970.
EINHERJI
5
Útgefandi:
Kjördœmissamband Framsóknarmanna í Norðurl.kjördaemi vestra
Ritstjóri og ábyrgðarmaður: Jóhann Þorvaldsson.
Blaðamaður: Guðmundur Haildórsson.
Skrifstofa og afgreiðsla:
Suðurgata 3, Sauðárkróki. — Sími 5374. Fósthólf 33.
Ársgjald kr. 150,00.
Siglufjarðarprentsmiðja h. f.
Tvær félagsmálahreyfingar
Vart leikur á tveim tungam, að tvær eru þær félags-
málahregfingar, sem mestu liafa valdið um bætta efna-
liagsafkomu alls almennings í þessu landi: samvinnu-
liregfingin og verkalgðssamtökin. 1 megin þáttum eru
þær af sömu rótum runnar og þó úr ólíku umhverfi.
Samvinnuliregfingin átti sér upptök í sveitum landsins
og náði þar endanlega fótfestu á síðasta fjórðungi næst-
liðinnar aldar, eftir nokkrar lærdómsríkar en mislieppn-
aðar tilraunir. Á næstu árum fetuðu bændur víðsvegar
um land í slóð þingegsku frumherjanna. Sum kaup-
félögin kemdu ekki hærurnar og lágu til þess gmsar
orsakir, sem hér er ekki rúm til að rekja, önnur uxu
að afli og áræði við hverja raun.
Það kom af sjálfu sér, að fgrstu kaupfélögin voru
mgnduð af bændum og öðru sveitafólki. Þéttbglismgnd-
un var þá lítil orðin á landi hér, miðað við það, sem
síðar varð, en þar réðu annars ríkjum útlendir kaup-
menn og faktorar þeirra, skömmtuðu skínandi fátækum
tómthúsmönnum brgnustu lífsnauðsgnjar, — og skáru
þó lengstaf við nögl. Þessi hirð réði öllu verðlagi í land-
inu, seldi eins dgrt og kegpti eins ódgrt og unnt var,
og mismunuðu viðskiptamönnum eftir efnahag og mann-
virðingum. Annar megintilgangur kaupfélaganna var
að höggva á þessa einokunarhlekki, gera verzlunina
frjálsa, innlenda, réttláta. Það tókst, og síðan hefur
þjóðin öli notið árangurs af torsóttri baráttu samvinnu-
forkólfanna. Hinn þátturinn var einskonar andlegt upp-
eldi, sem fólst í boðun manngildis- og mannbótahug-
sjónar samvinnustefnunnar. Þar hefur einnig náðst um-
talsverður árangur, þótt sókn eftir þeim leiðum sé sgnu
torveldari en hin efnislega barátta.
Alþgðusamtökin fóru ekki að láta að sér kveða fgrr
en nokkru eftir aldamót. Með auknum möguleikum til
sjósóknar tóku bæir og þorp að bgggjast við sjávarsíð-
una. Sú þróun leiddi af sér skerptar stétta- og efna-
hagsandstæður. Annarsvegar mgndaðist tiltölulega fá-
menn atvinnurekenda- og auðsöfnunarstétt, hinsvegar
fjölmenn sveit fátæks launafólks, sem bjó nú, gagnvart
eigendum atvinnutækjanna, við álíka áhrifalegsi um
afkomu sína og þjóðin öll áður gagnvart verzlunarvald-
inu. Þegar þessu fóllci skildist, að einungis með félags-
legri samstöðu gat það gert sér vonir um að eignast
eðlilega hlutdeild í þeim arði, sem linnulaus vinna þess
og oft á tíðum þrotlaus þrældómur skapaði, mgnduðust
alþgðusamtökin. Á sama liátt og andstæðingar sam-
vinnufélaganna negttu allra bragða til að koma þeim
á kné, — og voru þá bardagaaðferðirnar ekki alltaf
beint í anda „heiðarlegs“ hernaðar, — eins kostuðu nú
mótgangsmenn alþgðusamtakanna alls til þess að fá
staðið gfir höfuðsvörðum þeirra. Skal saga þeirra Iiörðu
og á stundum tvísýnu baráttu ekki nánar rakin, en hún
er um margt lærdómsrík og sennilega ekki nógu kunn
ungu fólki á Islandi í dag.
Andstaðan gegn þeim félagsmálahregfingum, sem hér
hefur verið minnzt á, hefur nú tekið á sig nokkuð ann-
að snið en á ður. Þær raddir, sem kveða beinlínis upp
úr með það, að leggja beri þessi samtök niður í núver-
andi mgnd, eru fáar, veikar og hjáróma. Þvert á móti
láta gmis þau öfl, sem áður voru hvað andsnúnust, í
veðri vaka nú, að þau séu samtökunum hlgnnt, þótt
þeim gælum fglgi að jafnaði kvörtunar- og aðfinnslu-
tónn gfir því, að þau láti miður hollráða menn móta
stefnu sína um of. Hætt er þó við, að vinarhótin stafi
öðru fremur af eðlilegri sáttfgsi þess, sem veit ósigur
sinn.
Þótt samvinnuf élögunum og verkalgðshregfingunni
verði ekki úr þessu gtt af stalli fgrir atbeina andstæð-
inga, og þótt árangur af starfi þeirra sé slíkur orðinn,
að seint verði metið sem rétt væri og þgkir raunar svo
Gamli Rauöur 09 ráöherrann
Gunnar Oddsson,
Flatatungu
Þeir sem líta þessar línur
ætla kannske að hér verði
sögð saga af góðhesti og
einhverjum hesbhneigðum
ráðherra, t. d. Jóhanni Haf-
stein.
Svo er þó ekki.
Hér verður getið gamals
dráttarhests. Hann hét Rauð
ur og kallaður Gamli Rauð-
ur, enda tvítugur er atvik
það gerðist, er hér verður
greint frá. Rauður var í
vegavinnu. Dró malarkerru.
Ungur drengur teymdi.
Eitt sinn er drengurinn
ætlaði að teyma Rauð úr
malargryfjunni, hlýddi hest-
urinn ekki. Hann lagðist að
vísu fyrst í klafana, rykkti
í kjálkana, en kerran hagg-
aðist varla. Drengurinn lagð
ist í tauminn og hvatti hest-
inn, sem hann mátti. Gamli
Rauður gekk bara aftur á
bak. Það gat hann, því að
grúsin var niðurgrafin. I
svip hans var bæði þreyta
og kergja. Mönnum, sem
mokuðu í kerruna, var þá
ljóst, að kerran var of þung
fyrir Gamla Rauð. Hann
hafði ei afl til að draga svo
þungt hlass úr brattri gryf j-
unni. Þeir léttu því kerruna,
svo að Gamh Rauður og
drengurinn gátu haldið á-
fram starfi sínu að sam-
göngumálum.
Síðast hðin ellefu ár hafa
þeir dr. Gylfi og dr. Bjarni
ráðið mestu um stjórn þjoð-
mála og lofa verkin hvar-
vetna meistarana, þó að það
verði ekki gert að umræðu-
efni hér almennt. Báðir hafa
þeir félagar sagt þjóðinni
hug sinn í landbúnaðarmál-
um. Dr. Gylfi hefur verið
mun málglaðari þar um, svo
sem eðh hans býður. Við
hin breytilegustu tækifæri
hefur boðskapur hans hljóð-
að, bændur eru hið feyskna
þjóðfélagstré, er engan á-
vöxt ber, — því skal þeim
fækkað.
Dr. Bjarni er gagnorðari
þótt orðfærri sé. Hans boð-
skapur er sá, að engin ein
ráðstöfun auki hagsæld þjóð
arinnar til jafns við að
leggja landbúnaðinn alveg
niður. Þannig er mat þess-
ara valdamiklu doktora á
landbúnaði og gildi han's
fyrir þjóðina. Hefði einhvern
tíma verið sagt af minna til-
efni, að gjafir væru gefnar.
Þess skal þó getið, að síð-
ustu mánuði hefur htt kveð-
ið við þennan tón hjá þeim
félögum, meðan EFTA-mn-
ræður stóðu sem hæst. Bend-
ir þó ekkert til að hugarfar
þeirra sé breytt, heldur korn
þeim vel í þann svipimi, að
nefna fullunnar búvörur sem
framtíðar útflutningsiðnað.
Ingólfur Jónsson hefur
farið með æðstu stjórn land-
búnaðarmála undir viðreisn.
Eftir tíu ára ráðherradóm
Ingólfs blasir svofeht ástand
við bændum: S-töðug fækk-
un í stéttinni — fleiri eyði-
jarðir — lægstu tekjur þjoð-
félagsstétta — stöðug
skuldaaukning — stórvönt-
un á skráðu afurðaverði —
sílækkandi fasteignaverð
miðað við verðlag —'jarðir
víða óseljanlegar — láns-
fjárskortur — vaxtaokur og
verðbólga. Aithafnaleysi i
samgöngumálum — seina-
gangur á rafvæðingu. Geig-
vænlegt misrétti í fræðslu-
málum. Háskaástand í heil-
brigðismálum.
Ófögur sjón. Staðreynd
eigi að síður.
Staðreynd er sýnir algjört
vilja- og getuleysi Ingólfs
Jónssonar og þeirra, er hann
áttu að styðja, svo sem
sr. Gunnar og Pálma á
Alcri, til þess að þoka land-
búnaðarmálum í rébta átt.
Ég minnist þess, að ýmsir
flokksbræður Ingólfs í bænda
stétt töldu hann harðsnúinn
baráttumann fyrir bættum
bændahag. Nú -eru shkar
raddir löngu hljóðar.
Ingólfi Jónssyni var strax
í upphafi viðreisnar ofraun
að draga vagninn úr grús-
inni frá þeim Gylfa og
Bjarna. Þeir gæ-ttu brerns-
umiar. Hann hefur trúlega
fyrst í stað reynt afl sitt og
orðið aflfátt og þrejdzt
fljótt. Ekki vantar að for-
sjálfsagður, að eftir honum er stundum naumast tekið,
þá hefur lengstaf skort á nógu nána samvinnu á milli
þessara almannasamtaka. Fgrir bragðið hafa möguleik-
ar þeirra til sóknar að sameiginlegu marki ekki ngtzt
að fullu. Eg hggg, að úr þessu standi samtökunum ekki
mest hætta af utanaðkomandi öflum, þótt þaðan sé
alltaf úlfs von, heldur fremur af innri veilum, sem m. a.
stafa af slaknandi tengslum við fortíð og frumhugsjónir,
þverrandi sambandi milli félagsmanna og forgstuliðs
og skorti á samræmdum aðgerðum til mótunar mann-
félagsins.
Mun nánar vikið að því í næstu grein.
-mhg
ystumenn bænda hafi hvatt
ráðherrann, líkt og dreng-
urinn, sem togaði í tauminn
á Gamla Rauð. En þá miðar
bara aftur á bak — sálræn
viðbrögð — enda undan-
hald.
Væri ekki full ástæða tii
þess fyrir bændur, að leysa
Ingólf Jónsson og aðra
bændafulltrúa Sjálfstæðis-
flokksins á Alþingi frá erf-
iði sínu ?
Eins og í næstu þingkosn-
ingum ?
Er um annað að ræða,
bændur góðir, bæði af hags-
muna- og mannúðarástæð-
um? Getuleysi þeirra er full-
reynt. Þeir virðast ekki einu
sinni hafa getu til þess að
leysa sig sjálfir.
Til stjórnar þurfum við
að fá menn sem hafa vilja
og getu til að framkvæma
viturleg ráð bændasamtak-
anna, um stöðvun verðbólgu,
lækkun á rekstrarvörum,
meira lánsfé, lengri láns-
tíma, lægri vexti. Tii stjórn-
ar þurfum við menn, er
magnast til átaka við heii-
brigða hvatningu í stað þess
að ganga aftur á bak með
þreytu- og kergjusvip.
Flatatungu, 21. jan. 1970.
Gmmar Oddson,
Kvenfélag
Akrahrepps
Laugardaginn 24. jan. s. 1.
minntist Kvenfélag Akra-
hrepps í Skagafirði hálfrar
aldar afmælis síns með hófi
að félagsheimilinu Héðins-
minni. Sátu það allar þær
félagskonur, sem tök höfðu
á, auk gesta. Frú Helga
Kristjánsdóttir á Silfrastöð-
um, formaður félagsms,
bauð viðstadda velkomna og
rakti í stórum dráttum sögu
félagsins, en það var stofn-
að að Víðivöllum í Blöndu-
hlíð 20. desember árið 1919.
— Stofnendur voru 43 og
fyrstu stjórnina skipuðu:
Ingibjörg Jónsdóttir, Upp-
sölum, Lilja Sigurðarardóittir
Víðivöllum og Kristín Sig-
tryggsdóttir, Framnesi.
í lögum félagsins segir að
aðaltilgangur þess sé, að
efla framtakssemi, meim-
ingu og réttindi kvenna,
stuðla að heimilisiðnaði og
garðrækt, gleðja börn og
hafa hjúkrunarmál sérstak-
lega á stefnuskrá sinni. —
Verður ekki annað sagt, en
félagið hafi fyllilega staðið
við þau fyrirhelt og efnt
raunar meir, en í upphafi
var lofað. Það hefur alla
tíð verið athafnasamt 0g
látið flest framanmál innan
sveitarinnar til sín taka og
lagt lið ýmsum þjóðþrifa
framkvæmdum á víðara
vettvangi. Það hefur geng-
izt fyrir námskeiðum í vefn-
aði, saumum, föndri, hjálp
Framhald á 7. síðu