Einherji - 12.05.1970, Blaðsíða 5
Þriðjudagur 12. maí 1970
EINHERJI
5
! isti Framsoknarflokksins og stuðningsmanna hans til framhoðs við hrepps- og sýslu-
nefndarkosningar, sem fram eiga að fara sunnudaginn 31. maí í Höfðakaupstað, Æ-Hún.
6. Hafsteinn Jónasson, verkamaður
7. Einar Haraldsson, verltamaður
8. Kristján Guðmundsson, verkam.
9. Jóhannes Hinriksson, bóndi
10. Páll Jónsson, fyrrv. skólastjóri
SÝSLUNEFNB:
Björgvin Jónsson, verkamaður
Jóhannes Hinriksson, bóndi
1. Jón Jónsson 2. Björgvin Jónsson 3. Guðbjartur Guðjónsson 4. Jón S. Pálsson 5. Eðvarð Árdal Ingvason
Listi Framsóknarmanna og óháðra við sveitarstjórnarkosningarnar á Blönduósi 31. maí.
J.--Ámi Jóhannsson
2. Jónas Tryggvason
6. Jón Stefánsson
7. Hilmar Kristjánsson
8. Pótur Pétursson
9. liagnar Tómasson
10. Þormóður Péturson
SÝSUUNEFND:
Sigursteinn Guðmundsson
Guðmann Hjálmarsson
Bornir fram ai Sjáifstæðis-
mönnum o. fl. og njóta stuðnings
Framsóknarmanna og óháðra.
ÁRNI JÓHANNSSON, kaupfélagsstjóri:
Samvinnumál
Samvinna er nauðsyn
Ámi Jóhannsson, kaupfél.stjóri
Um þetta leyti eru liðin
eitt hundrað ár frá stofnun
fyrstu samvinnufélaganna á
Islandi, Gránufélagsins og
Félagsverzlunarinnar við
Húnaflóa, en það var stofn-
að 15. marz 1870. Að vísu
voru þessi félög ekki sam-
vinnufélög að formi til, enda
þekktu Islendingar þá mest
lítið til þess félagsskapar.
Þá var Gránufélagið fyrsta
verzlunarfélag bænda norð-
anlands og náði yfir fimm
sýslur. Bæði þessi félög
bættu hag viðskiptamanna
sinna mikið, verð á innlendri
vöru stórhækkaði, og verð
á erlendri vöru lækkaði.
Þróun og saga þessara
félaga var líka áþekk. Frum-
herjar þeirra, Tryggvi Gunn-
arsson og Páll J. Vídalín,
voru menn sem skildu hvar
skórinn kreppti, og höfðu
kjark og dugnað til að berj-
ast fyrir bættum verzlimar-
háttum. Bæði félögin áttu
við svipaða erfiðleika að
glíma, veltufjárskort, banka-
leysi, erfiðar samgöngur og
óvild harðsnúinna f jársterkra
erlendra kaupmanna. Auk
þess var fátækt landsmanna,
venjur um söfnun viðskipta-
skulda, sundrung og sam-
takaleysi. Þess vegna hlutu
bæði þessi félög það hlut-
skipti að lognast útaf. Störf
þessara félaga voru þó ekki
unnin fyrir gýg, því að í
kjölfar þeirra komu hin eig-
inlegu samvinnufélög. Fyrst
Kaupfélag Þingeyinga, og
síðan hvert af öðru. Síðan
hefur framsókn samvinnu-
manna ekki stöðvast.
Margt hefur breytzt á
þessum 100 árum, sem hðin
eru. Hið forna veldi sel-
stöðukaupmanna er löngu
liðið undir lok. Verzlunin er
nú í höndum Islendinga, og
samvinnumenn geta nú horft
um öxl með nokkru stolti.
En það er til lítils að
horfa á forna frægð, það er
framtíðin sem skiptir máli.
Um nokkurt árabil hefur hin
íslenzka verzlunarsamvinna
verið í öldudal, má þar um
kenna aðallega tvennu, óhag-
stæðum ytri aðstæðum og
rangri stefnu. Hið fyrr-
nefnda getum við lítið við
ráðið, en hinu getum við
breytt. Lengi var stefnt að
því að fjölga kaupfélögun-
um. Þau risu í flestum kaup-
túnum og þorpum, söfnuðu
nokkrum sjóðum á góðu ár-
unum, og töldu sig geta ráð-
ið fram úr flestum vanda.
Á blómaskeiðum útgerðar
og fiskiðnaðar töldu þau
sjálfsagt að reyna að krækja
sér í bita af kökunni. Þau
byrjuðu því á útgerð og
fiskiðnaði og alit gekk vel
um tíma, en þegar harðnaði
í ári kom í ljós, þótt seint
væri, að þessi atvinnurekst-
ur féll ekki inn í ramma
samvinnufélaganna og stór-
felld töp, greiðsluerfiðleikar
og gjaldþrot urðu árangur-
inn. Forustumenn samvinnu-
hreyfingarinnar viðurkenndu
ekki þessar staðreyndir og
félögunum var haldið gang-
andi, þótt grundvöllurinn
væri brostinn og þau rekin
með tapi ár eftir ár. Þessi
félög voru ekki lengur fær
um að sinna hlutverki sínu
og sambandið við félags-
menn, þessi liflína samvinnu-
hreyfingarinnar, slitnaði. —
Sem betur fer hefur nú orð-
ið á nokkur breyting. For-
ustumenn íslenzkra sam-
vinnumála viðurkenna nú
þá staðreynd, að kaupfélag
geti orðið gjaldþrota og
breyta eftir því. Reynt er
að ráða bót á slæmum
rekstri með be'tri stjórn og
bættu skipulagi, lítil félög
lögð niður og sameinuð hin-
um stærri, og eitt erfiðasta
vandamál iitlu félaganna,
bókhaldið, þessi áttaviti
rekstursins. leyst með hjálp
Skýrsiluvéladeildar Sambands
ins.
Mér hefur stundum fund-
izt, að samband félags-
mannsins við kaupfélagið
sitt væri orðið næsta htið,
og að ekki gætti fullrar rétt-
sýni milli þessara aðila. Fé-
lagsmaðurinn hti gjarnan á
kaupfélagið sem óviðkom-
andi aðila, en ekki stofnun,
sem hann ætti hlut í og
væri hluti af honum sjálf-
um. Einnig að honum hætti
til að hlusta of mikið á þær
raddir, sem af öfundsýki eða
illgimi breiða út allskonar
sögur, samvinnuhreyfing-
unni til vanza. Starfsfólk
kaupfélagsins vill líka gleyma
því, að hver einn félagsmað-
ur er ekki aðeins nafn í bók,
eða númer á blaði, heldur
einstaklingur, — einstakling-
ur sem er hluti af þeim
grundvelh, sem samvinnufé-
lögin em byggð upp á.
Krafa íslenzkra samviimu-
manna hlýtur að vera sú, að
kaupfélögin fylgist með þró-
un og breyttum aðstæðum,
og séu ávaht reiðubúin að
leysa hvern þann vanda, sem
að höndum ber.
Framundan em tímar
breytinga og framfara. —
Reynslan hefur kennt að
samvinna er nauðsyn. Lát-
um hana því ekki vanta.
Eldur við Heklu
Að kvöldi 25. maí urðu
menn þess varir, að eldur
var uppi í eða við Heklu. Að
morgni 6. maí var ljóst, að
á ahmörgum stöðum var
eldur laus í kringum Heklu
eða neðst í hlíðum Heklu-
fjalls, bæði að suðaustan,
suðvestan og norðan. Virð-
ist vera þama um allmarga
smá gýgi að ræða, þó kraft-
mesta að norðan. Nokkur
aska og vikur hefur þegar
falhð á þessum slóðum og
hraun rennur allvíða, en þó
ekki mikið og ekki áhtið að
hraunrennsli stefni bæjum
eða byggð í hættu eins og
er. Ekki er þetta gos tahð
neitt hkt því, sem í Heklu-
gosi 1947. Að sögn sjónar-
votta leit þetta þannig út
fyrstu nótt gossins, að gos-
söðvarnar vom eins og dökk
ur kragi með rauðum blett-
um hringinn í kringum
Heklu, en hún stóð sjálf
snævi þakin að ofan, sem
hvítur klettur úr kafinu.