Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.11.1949, Blaðsíða 6

44
TÍMARIT V.F.Í. 1949
með öll hafnarvirki Reykjavíkurhafnar og einka-
fyrirtækja.
Þetta er þjóðareign, sem safnazt hefur síðastliðin
50 ár.
Stjórn hafnarmálanna og eftirlit með þeim hafn-
armannvirkjum, sem styrkt voru með fjárveitingu
frá Alþingi, var upphaflega í margra höndum. Oft
höfðu ráðamenn og nefndir á þeim stöðum, sem
mannvirkin voru gerð, eftirlit með framkvæmdum
og gerðu svo stjórnarráðinu reikningsskil. Eftir að
landsverkfræðingarnir urðu 2, árið 1906, hafði þó
sérstaklega annar þeirra umsjón með þeim hafnar-
virkjum, sem að einhverju leyti voru gerð á kostnað
landssjóðs, en honum var þó ekki falið að sjá um
þau öll. — Og þegar vitamálaskrifstofan tók til
starfa 1910, voru hafnarmálin ekki lögð undir um-
sjón vitamálastjóra að öllu leyti og hélzt sú til-
högun að minnsta kosti fram að 1930.
Fjárveitingar til hafnarmannvirkja voru um mörg
ár birtar í 16 gr. fjárlaganna undir fyrirsögninni
verkleg fyrirtæki og innan um f járveitingar til margs
konar og ólíkra málefna. Að öðru leyti var þessu fé
ráðstafað með sérstökum lögum og þingsályktunum.
Hafnarmál komu ekki fram sem sjálfstæður liður í
fjárlögunum fyrr en 1930.
Nú er komin föst skipan á afgreiðslu hafnarmála
rikisins. Þau eru nú að öllu leyti lögð undir umsjón
vitamálastjóra.
Af þessu stutta yfirliti sést, að hafnarmálum ríkis-
ins hefur ekki verið sýnd sú rækt, sem skylt var, því
að flestir munu geta fallizt á, að hafnarvirkin eru
meginstoð fiskiveiðanna, en fiskiveiðarnar eru bjarg-
ráð þjóðarinnar.
Fiskifélag Islands og fiskiþing hafa jafnan látið
hafnarmálin til sín taka og viljað miða framkvæmd-
ir í þessum málum fyrst og fremst við þjóðarhag.
í nóvember 1947 samþykkti fiskiþing svohljóðandi
áskorun til Alþingis:
„1 samræmi við fyrri samþykktir fiskiþings skorar þingið
á Alþingi að leggja áherzlu á, að hafnir séu gerðar á þeim
stöðum, þar sem byggð er fyrir og skammt á fiskimið. Enn-
fremur, að þau hafnarmannvirki, sem langt eru komin, verði
látin ganga fyrir, svo þau geti orðið nothæf sem fyrst og
verðmæti fari ekki til spillis".
I bréfi til mín, dags. 5. þ. m., hefur forseti fiskifé-
lagsins gert þá skýringu við þessa samþykkt fiski-
þings, að samkvæmt fyrra hluta hennar beri að leggja
áherzlu á hafnargerðir á þessum stöðum:
„1 fyrsta lagi við sunnanverðan Faxaflóa, þaðan sem auð-
sótt væri á hin auðugu fiskimið í Faxaflóa og nágrenni
hans, í öðru lagi í nálægð við hin auðugu fiskimið við suð-
austurströnd landsins, en erfið hafnarskilyrði gera því nær
ómögulega hagnýtingu þeirra miða, og loks í þriðja lagi á
Snæfellsnesi utarlega, en þar í grend eru, svo sem kunnugt
er, auðug fiskimið, sem nýta mætti mun meira en gert er.“
Hér eru endurteknar sömu tillögurnar og Fiski-
félag Islands gerði í skýrslu sinni til N. P. Kirks í
nóvember 1918. I full 30 ár hafa þessar tillögur verið
frammi og endurteknar öðru hverju. Enginn getur
neitað, að þær séu á rökum reistar, en þrátt fyrir
allar framkvæmdir í hafnarmálum, sem hér hefur
verið lýst, og þrátt fyrir það, að hafnarmálastjórn-
in hefur á síðustu árum látið vinna að hafnargerð
fyrir um 19 milljónir króna á ári, hefur enn ekki ver-
ið rannsakað að fullu og úr því skorið, hvar á að
gera fiskihafnir við suðausturströnd landsins og við
Snæfellsnes, en fyrir nokkrum árum var hafin hafn-
argerð í Þorlákshöfn, Njarðvíkum og á Skagaströnd.
Því miður hefur aldrei verið unnið eftir ákveðnu
skipulagi að hafnarbótum á íslandi. Lög um lands-
hafnir hefðu getað leitt til skipulags í þessum mál-
um, en í reyndinni urðu þau sérstaklega til þess, að
flutt voru á Alþingi, ár eftir ár, frumvörp til laga um
landshafnir á nokkrum stöðum, án þess að gerðar
hefðu verið fullnægjandi rannsóknir, enda hefði ver-
ið fjarstæða að gera landshafnir á sumum þessum
stöðum. En Alþingi eyddi dýrmætum tíma til þess
að ræða þessi frumvörp.
Þegar unnið er hér að hafnarbótum ár eftir ár
fyrir um 19 milljónir króna á ári, ætti að vera unnt
að sýna árlega miklar umbætur á hafnarvirkjum
landsins og bætta aðstöðu við fiskiveiðar, en þegar
þessu fjármagni er dreift á 30 staði, ber ekki mikið
á hafnarbótum á hverjum stað.
Veiðiskapur og góð fiskimið eru kringum allt land,
en auðugust eru miðin norðanlands fyrir síldveiði og
sunnan- og suðvestanlands fyrir þorskveiði. Á undan-
förnum árum hefur verið lögð áherzla á að gera
hafnir fyrir síldveiðiflotann, og fyrst um sinn mun
hann geta bjargazt við þá aðstöðu, sem nú er fengin,
þótt hún sé ekki eins góð og æskilegt væri. Hins vegar
vantar algjörlega höfn við mörg þorskveiðimiðin,
svo sem við suðurströnd landsins og ennþá að mestu
leyti við suðvesturströndina og Snæfellsnes.
Eftir aflaskýrslum árið 1948 var þorskaflinn á vél-
báta á miðunum sunnanlands þannig:
Sunnanverður Faxaflói...... 33% af heildaraflanum
Vestmannaeyjar ........... 14--------------—
Frá Þjórsárósi að Reykjan. 5----------------—
Við norðanv. Snæfellsn. utarl. 4------------—
Við suðausturströnd landsins 3--------------—
Þetta verða samtals 59% af heildarafla vélbátanna.
Eftirtektarvert er, hve mikill hluti af fiskaflanum er
fenginn í sunnanverðum Faxaflóa. Á þeim eina stað
er tekinn þriðjungur heildaraflans, að vísu á stóru
svæði, en þetta virðist þó vera rányrkja í hlutfalli
við aflamagn á öðrum fiskimiðum. Vegna óhagstæðr-
ar aðstöðu við land eru góð fiskimið víða lítið hag-