Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.11.1949, Side 16

52
TÍMARIT V.F.Í. 1949
3
a
3
ho
c
■'O
bo
ra
ixo
2
W)
M
Með þetta fyrir augum voru nokkrar jarðboranii’
áætlaðar milli írufoss og Ljósafoss austan við ána,
og haustið 1948 voru tvær holur boraðar nálægt
stöðvarhúsinu að Ljósafossi. Önnur borholan, Nr.
IX, liggur á austurbakkanum um það bil 150 m neð-
an við stöðvarhúsið, en hin, Nr. X, liggur á nesinu
milli stöðvarhússins og fossins.
Þegar borholur þessar voru langt komnar, var horf-
ið frá því ráði, að grafa jarðgöngin lengra en upp
að Inifossi. Var því hætt borunum milli Ljósafoss
og írufoss. I stað þess var bætt tveim holum í bor-
holusnið A, Nr. XI og XII, til þess að fá betri hug-
mynd um legu berglaganna. Að lokum var svo bor-
að þar, sem stöðvarhúsinu er ætlaður staður neðan-
jarðar. Jarðfræðingi Atvinnudeildar Háskólans, Tóm-
asi Tryggvasyni, var falið að fylgjast með borun-
unum og túlka borkjarnana.
Alls hafa þá 13 holur verið boraðar við Neðra
Sog til þess að athuga bergið. Með þessum borun-
um hefur unnizt mjög sæmilegt yfirlit yfir berggrunn
svæðisins.
I báðum holunum, sem bætt var við borholusnið
A, varð vart ruðnings. Virðist það benda til þess, að
ruðningurinn sé ekki staðbundin dældarfylling, sem
jarðgöngin hafi lent í af tilviljun, heldur sé hér um
stratigrafiskt lag að ræða, enda þótt það komi ekki
fram í öllum borholunum. Styður það þá skoðun, að
ruðningurinn sé mórena.
Kennilagið B II kemur fram í svipaðri hæð í öllum
holunum. Uppi við Ljósafoss hvílir það á sandi og
möl, sennilega áreyrum eftir jökulsá. Ofan á því
hvíla einnig samskonar lög undir móberginu í Ljósa-
fossi.
Við írufoss er lagskiptingin svipuð ofan á kenni-
laginu, en áreyrarnar eru hér mun þynnri en uppi
við Ljósafoss, og undir kennilaginu verður þeirra
ekki vart. I árgilinu neðan við Irufoss sést þessi lag-
skipting greinilega. Ármyndunin er þar svo vel se-
menteruð, að hún stenzt veðrun og svörfun eins vel
og móbergið. I miðri brekku austan við Irufoss (bor-
hola Nr. XII) er ármyndunin horfin með öllu, en
dálítið lag af eldfjallaösku þekur kennilagið undir
móberginu.
Er niður kemur úr kennilaginu, torveldast mjög
allur samlestur berglaganna. Efst virðist mest bera
á lausum gosmyndunum, ösku og gjalli, en þá skipt-
ast á fremur þunn lög af móbergi og blágrýti nið-
ur að ruðningnum.
Berggrunnsrannsóknir þær, sem áður hefur verið
getið, miðast fyrst og fremst við sjálft virkjunar-
svæðið, enda hefur það úrslitaþýðingu í sambandi
við hin fyrirhuguðu mannvirki. Þó þótti rétt að láta
framkvæma jarðfræðilegar yfirlitsrannsóknir á miklu
stærra svæði til samlesturs á jarðmyndunum Sogs-
dalsins við jarðmyndanir Suðvesturlands í heild.
Þessar rannsóknir gerði Trausti Einarsson prófessor