Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.02.1958, Síða 16
2
TÍMARIT VPl 1958
2. mynd. Þiwrvallavatnsósinn nn-ó stíflustæói. örin sýnir hvar vatnsinntak íi aó véra.
10.000 kw við bæjarmörk Reykjavíkur. Orkuvinnslart var
talin 80 millj. kwst á ári, yrði þá kostnaðarverðið 1
eyrir á kwst komið að verksmiðju. Þessu til samanburð-
ar má geta þess, að raunveruleg' orkuvinnsla frá Sogi
árið 1956, kostaði 10 aura á kwst að meðaltali við Elliða-
árnar.
Tilgangurinn með bréfi Monbergs var að leita hóf-
anna hjá Alþingi um, hvort Islandsfélagið myndi geta
fengið sérleyfi til virkjunar í Sogi. Ráðherra bar bréfið
undir þingmenn í kyrrþei. Leitaði hann undirtekta hjá
þeim einslega, en fékk daufa áheyrn. Féll málið þar
með niður. Hins vegar starfaði milliþinganefnd að at-
hugun virkjunarmáianna, Fossanefndin, er skilaði áliti
ári síðar, 1919. Hafði hún reynst mikilvirk og á árunum
næstu á eftir voru samþykkt ýms lög frá nefndinni.
Fyrst kom þingsályktunartillaga 1921 um, að ríkis-
stjórnin léti mæla fyrir virkjunum í Sogi, þarnæst vatna-
lögin 1923, lög um raforkuvirki 1924 og sérleyfislög 1926.
Áætlun þá, sem Monberg sendi um virkjun við Efra
Sog', hafði samið sænsk-amerískur verkfræðingur, Ernst
Alexandersson að nafni, en hann var heimsfrægur á
þeim tima fyrir uppfinningar sínar á sviði raftækni.
Frumáætlun þessi er um tilhögun mjög svipuð áætlun-
um þeim, um virkjun Efra Sogs, sem síðar hafa verið
gerðar, og þótt aðrar leiðir hafi verið athugaðar, hefur
þessi tilhögun Alexanderssons ávallt orðið ofan á að
lokum. Vatnið er tekið úr Þingvallavatni undan suðvest-
urbakkanum, skanimt fyrir ofan ósinn, um jarðgöng
gegn um ás þann er skilur vötnin, Þingvallavatn og tJlf-
ljótsvatn, en hæðarmunur vatnanna er 22 m. Göngin
verða aðrennslisgöng til stöðvarinnar, 380 m að lengd
og enda að sunnanverðu við inntaksþró í miðri hlíðinni,
Dráttarhlíð, en stöðvarhúsið stendur neðan þróarinnar á
norðurbakka Úlfljótsvatns. Frárennsli frá stöðinni er
mjög stutt út í vatnið.
Stíflað er fyrir Þingvallavatn, en ekki gert ráð fyrir
að hækka vatnsborð þess. Það er ekki hægt vegna Þing-
valla sjálfra. Miðlun á vatninu má fá með lækkun vatns-
borðsins. Er eðlileg vatnsborðsbreyting frá hausti til
sumars allt að einum metra. Það vatn, sem er ekki not-
að í stöðinni, rennur áfram um stífluna út í gamla far-
veginn. 1 meðalári og þaðan af vatnsríkari árum, rennur
vatn áfram í þeim farvegi mikinn hluta árs, en í vatns-
litlum árum mun farvegurinn löngum vera þurr, en allt
rennslið koma undan stöðinni,
4. Hvenær yrði tímabært að virkja í Sogi?
Þegar rekstur Rafmagnsveitu Reykjavíkur hófst á ár-
inu 1921, varð þess fljótt vart, að fyrsta virkjun í Ell-
iðaánum var of lítil. Þegar á næsta ári var því hafizt
handa um aukningu á aflinu upp í 1700 kw. Þetta afl
dugði næstu 10 árin með því að selja rafmagnið aðeins
til ljósa og vélareksturs en gæta þess, að sala rafmagns
til eldunar í heimahúsum eða til hitunar yrði sem minnst.
1933 var Elliðaárstöðin enn aukin að afli upp í 3200 kw.
Hafði þá verið unninn bugur á kraphættunni, sem var
;
>