Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.04.1958, Blaðsíða 32

30
TlMARIT VFl 1958
og síðar á tveimur öðrum stöðum, — í Afríku og Suður-
Ameríku. Er skipulag safna þessara rómað, einkum
safnsins í Delhi.
Þá hefur UNESCO komið á alþjóðlegum samtökum
meðal safna, og unnið að því að almenningur notfæri
sér söfn meir en áður. UNESCO hefur efnt til sýninga
á eftirmyndum af fornum og nýjum málverkum og sent
um þorp og borgir í meir en 60 löndum. Hafa verið
gefnar út í sérstökum bindum myndir af ýmsu helztu
listaverkum heimsins.
Þá hefur UNESCO átt þá'tt í útgáfu þýðinga á bókum,
sem venjulegir bókaútgefendur kynnu að hika við að
láta þýða og gefa út vegna örðugleika á að fá þýðendur
og takmarkaðra sölumöguleika.
Snemma á árinu 1956 eða átta árum eftir að starf
þetta var hafið, höfðu fyrir atbeina UNESCO komið
út þýðingar á ensku, arabisku, spænsku, frakknesku og
persnesku á ritverkum frá 25 löndum.
Að því er leikhúsmál varðar var myndað „International
Theatre Institution" árið 1948 til þess að koma á al-
þjóðlegu samstarfi í leikhúsmálum. Gefur það út tíma-
ritið „World Theatre", sem komið hefur út í sjö ár og
fjallar um leiklistarmál víðs vegar um heim.
Hliðstæðri stofnun, á sviði hljómlistar, („International
Music Council") var komið á fót árið 1949 með það
fyrir augum að kynna hljómlist, aðstoða við útgáfu
tónfræðilegra rita og örva eldri sem yngri til hljómlistar-
iðkana.
UNESCO hefur látið gera nýjan alþjóðlegan sáttmála
um höfundarrétt (Universal Copyright Convention), en
sum ríki hafa verið aðilar að einum slíkum samningi,
önnur að öðrum, og nokkur staðið utan við alla slíka
samninga. 1 júnímánuði 1956 höfðu 19 þjóðir fullgilt
þennan nýja samning og væntir stofnunin, að sem flest-
ar þjóðir gerist aðilar að honum. Samningurinn gekk í
gildi 16. september 1955. Island gerðist aðili að samn-
ingnum árið 1956.
Tekjur UNESCO eru framlög frá aðildarríkjum, og eru
framlögin ákveðin af aðalráðstefnu hverju sinni fyrir
næsta fjárhagstímabil með tilliti til útgjaldaáætlunar-
innar. Koma megintekjur stofnunarinnar frá stórveldun-
um. Hins vegar njóta öll löndin, stór og smá, sama
atkvæðisréttar, — hafa hvert um sig eitt atkvæði, hvort
sem þau greiða háa eða lága fjárhæð til UNESCO.
1 umræðunum um gildandi f járhagsáætlun vöruðu ým-
is ríki svo sem Bretland, Bandaríkin, Kanada o. fl. við
að hækka áætlunina, en tillaga hafði komið fram um það.
UNESCO hefði þegar mörg jám í eldinum og væri
hyggilegt að fara gætilega.
Fulltrúi Ráðstjórnarríkjanna lýsti yfir þvi, að hann
væri óviðbúinn að taka þátt í atkvæðagreiðslu um
tillöguna. Indland og Brazilía beittu sér fast fyrir
hækkuninni og er augljóst, að hin vanræktu milljóna-
lönd vilja njóta sem mestrar aðstoðar frá UNESCO,
fjárhagslegrar og annars konar, enda eiga þau ærin
verkefni óleyst.
Ég hef hér að framan drepið lauslega á helztu við-
fangsefni UNESCO á tímabilinu 1946—1956 og er þar
að miklu leyti þrædd skýrsla sú, er ég gaf ríkisstjórn-
inni um IX. aðalþing UNESCO í Delhi. Fjárhagsáætlun
stofnunarinnar fyrir árin 1957—1958, er samþykkt var
i Delhi, var tæplega 24 milljónir dollara og í frumvarpi
að fjárhagsáætlun fyrir næstu tvö ár, 1959 og 1960 eru
heildarútgjöldin áætluð liðlega 25 milljónir dollara.
Hver aðalráðstefna ákveður framlög aðildarríkjanna
með tilliti til útgjaldaáætlunarinnar. Miðað við gjöldin
eins og þau voru ákveðin í Delhi, hefði hlutur Islands
orðið 0.04% af rúmlega 23 millj. dollara, eða rúmir 9
þúsund dollarar fyrir bæði árin. Auk þess greiðir hvert
land við inngöngu 1200 dollara I stofnsjóð, sem er eign
aðildarríkis og fæst endurgreitt, ef horfið er úr samtök-
unum. Hvert land kostar þar að auki þátttöku fulltrúa
sinna í aðalráðstefnum. Um kostnað við aðrar ráðstefn-
ur fer eftir atvikum hverju sinni.
Til þess að gefa hugmynd um, hvernig fjármunum
UNESCO er skipt milli hinna ýmsu starfsgreina, ætla ég
að nefna hér aðeins stærstu gjaldaflokkana í gildandi
f járhagsáætlun:
I. Almennur kostnaðúr:
1) Aðalráðstefnan ............... $ 480.694
2) Framkvæmdaráðið .............. - 164.482
8 645.176
II. Framkvæmdir og fyrirgreiðsla:
1) Kennslumál ...................... $ 3.072.753
2) Aukning barnafræðslu í Suður- og
Mið-Ameríku (þjálfun kennara) - 601.895
3) Náttúruvisindi .................. - 1.864.680
4) Vísindalegar rannsóknir á sand-
auðnum .......................... - 486.632
5) Þjóðfélagsvísindi .............. 1.581.937
6) Menningarmál .................... - 2.263.380
7) Austræn og vestræn menningar-
verðmæti, gagnkvæm kynning . . - 839.209
8) Upplýsingastarfsemi ............. - 2.430.117
9) Skiptiferðir o. fl............... - 1.184.366
10) Almennar ályktanir .............. - 316.783
11) Htgáfustarfsemi o. fl............ - 2.391.105
$ 17.032.857
III. Almenn framkvæmdastjórn ............. $ 3.186.797
IV. Ýmislegt ............................ - 1.814.808
V. Öráðstafað ......................... - 1.169.717
$ 23.849.355
Ég ætla ekki að fara að telja hér ítarlega upp, hvernig
fé þessu er síðan varið í smærri atriðum, en aðllega er
því skipt milli ýmissa alþjóðasambanda og stofnana, sem
starfa í tengslum við UNESCO. Af fjárveitingunni til
kennslumála er t. d. lagt fram fé til Alþjóðakennslumála-
skrifstofunnar í Genf, til alþjóðlegra ráðstafana til að
stuðla að því, að skyldunámi verði sem víðast komið á
fyrir börn. Ennfremur er lagt fram fé til kennslumála-
stofnunar í Hamborg og miklu fé varið til útgáfu-, upp-
lýsinga- og leiðbeiningastarfsemi og til stuðnings starf-
semi UNESCO-nefnda í þátttökulöndunum.
Féð, sem ætlað er til aukinnar barnafræðslu í Suður-
og Mið-Ameríku, fer einkum til að þjálfa kennara og
annað starfslið. Aðalvandamálið þar á þessu sviði kvað
vera skortur á skólahúsnæði og þjálfuðum kennurum.
Þáttur UNESCO er að veita sérfræðilega og tæknilega
aðstoð við að skipuleggja umbætur, en megin fjárhags-
byrðin á að lcoma á ríki þau, sem hlut eiga að máli.