Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.06.1958, Page 9

TlMARIT VFl 1958
39
FyggSrit IV
Viðhorf ■ byggingamálum
Eftir Harald Ásgeirsson, verkfræðing.
I októbermánuði s.l. dvaldi danski verkfræðingurinn
P. E. Malmström hér um nokkurt skeið á vegum Samein-
uðu þjóðanna, og ræddi byggingamál. Undirritaður var
þátttakandi í umræðum á fundum þeim, sem hann þá
hélt, og eins bar fundum aftur saman í Kaupmanna-
höfn mánuði síðar. Því verður ekki neitað, að undirrit-
aður hreifst af fyrirlestrum Malmströms, og að skoð-
anir verkfræðingsins og umsagnir urðu honum margvís-
leg uppörvun. Malmström gerði enga tilraun til þess að
segja Islendingum fyrir um, hvaða stefnur bæri að taka
í byggingamálum, en fullyrti þess í stað, að enginn út-
lendingur myndi fær um að rétta þeim slíka aðstoð, —
að þeir yrðu sjálfir að leiða í ljós, hvað bezt hentaði.
Dagana 9. nóv. til 3. des. s. 1. var undirritaður fulltrúi
byggingarefnarannsóknanna í sex manna nefnd, er ferð-
aðist um Noreg, Svíþjóð og Danmörku, til þess að kynna
sér nýjungar í byggingariðnaði þessara landa. Nefndin
var valin og send i þetta ferðalag eftir tillögu Malm-
ströms, enda mun hann einnig hafa greitt fyrir skipu-
lagningu ferðalagsins erlendis.
Það gat ekki farið hjá því, að nefndin sæi í þessari
kynnisferð ýmsar nýjungar, sem hún taldi æskilegar
fyrir íslenzkan byggingariðnað. Auk þess er kynning sú
af mönnum og málefnum og snerting við byggingariðnað
nágrannanna, er nefndarmenn óhjákvæmilega öfluðu sér
með ferðinni, mjög mikils virði, og verður ekki metin
til fjár. Undirritaður telur það víst, að nefndarmenn
muni allir njóta í starfi sínu góðs af þessari viökynningu
og að hún munj gera þeim auðveldara að hugsa skyn-
samlega um íslenzk byggingamálefni.
1 stað þess að rekja í smáatriðum nýjungar þær og
fyrirbrigði, er urðu á vegi nefndarinnar, mun undirrit-
aður í eftirfarandi íhugunum reyna að varpa ljósi á nokk-
ur viðhorf, er hann telur að ráði stefnum í bygginga-
málum grannþjóðanna, og ný og gömul viðhorf, er ráða
stefnum í byggingamálum hér á landi.
Opinber afskipti.
Eins og við má búast hjá svo demokratiskum þjóðum
sem grannþjóðir okkar eru, eru ríkisafskipti af bygg-
ingariðnaðinum geysimikil. Tvær stefnur virtust aðal-
lega helga þessi afskipti, annars vegar viðleitnin til að
fullnægja byggingaþörf þjóðanna, og hins vegar að nota
þessi mál á ýmsan hátt til þess að spyrna við almenn-
um verðhækkunum og verðbólgu í löndunum.
Kröfur daglaunamannsins til aukins framfærslulífeyr-
is vaxa vissulega sem bein afleiðing af húsaleiguhækk-
Ununum. Þess vegna er það svo mikils virði fyrir allan
afrakstur, að húsaverðinu og húsaleigunni sé haldið
niðri. Nágrannarnir gera þetta með því að ríkið er látið
leggja byggingariðnaðinum til fé til þess að halda verð-
laginu niðri. Á seinustu árum hefur þessi viðleitni jafn-
vel gengið svo langt, að auk þess sem ríkið er látið
*-r.Vggja með vildarkjörum lán, er nema um 80% af
hyggingarverði húsanna eða meir, er það látið leggja
fram vaxta- og afborgunarlaust fé, er nemur um 10%
af verðinu. Launþeginn þarf þannig aðeins að leggja
fram litla fjárupphæð, sem samsvarar aðeins nokkurra
mánaða húsaleigu, til þess að komast i eigin íbúð, sem
þó að vísu verður aldrei formlega hans eigin íbúð, held-
ur ríkisins.
Það gefur auga Icio, að svona mikil rikisafskipti
krefjast öflugra og vel mannaðra stofnana, til þess að
annast nauðsynlega fyrirgreiðslu, og skortir ekkert á
það, a. m. k. ekki hjá Dönum og Svíum. Þessa er sér-
staklega getið hér vegna þeirrar tilhneigingar, sem virð-
ist ofarlega í hugum margra, að hentugast sé að reka
sem mest af byggingariðnaðinum í opinberum stofnun-
um. Ástæða er til að vara við því að e. t. v. væru það
ekki beztu menn iðnaðarins, sem ælust upp í slíkum
stofnunum, og væri þá betra að afskiptunum væru tak-
mörk sett.
Þrátt fyrir mikil ríkisafskipti af iðnaðinum á Norður-
löndum eru þó byggingaframkvæmdirnar sjálfar jafnan
í höndum verktaka, sem oftast eru annaðhvort einka-
fyrirtæki eða byggingasamvinnufélög.
Mát = Modul.
Ein af þeim nýjungum, sem mesta athygli vekja í
byggingariðnaði á Norðurlöndum, er innleiðsla á mát-
kerfum, eða mátskipan (modular-coordination, modul-
ordning) í iðnaðinum. Mátkerfi þessi hafa þegar valdið
margvíslegri hagrænni breytingu í byggingariðnaði ná-
grannanna. Til sannindamerkis um þetta má nefna, að
nú þegar hefur verið lagt fram frumvarp að samnorræn-
um staðli fyrir slíka mátskipan, — og einnig er það nú
í undirbúningi, að íslenzk stöðlun hefjist einmitt með
viðurkenningu á slíku kerfi. Skal því greint hér nokkuð
frá því, í hverju mátkerfi og þær hugmyndir, sem því
eru tengdar, geta verið hagrænar fyrir byggingariðn-
aðinn.
Allmörg Evrópulönd hafa nú þegar staðlað hjá sér
eininguna 1 dm = 100 mm, sem mát. Afleiðing af þessu
er, að bæði framleiðendur hvers konar byggingarefna
og hluta og byggingariðnaðurinn sjálfur í þessum lönd-
um hverfum nú ört frá því að nota hinar margvislegu
eldri einingar, svo sem mismunandi tommur, fet, álnir,
metra, sentimetra og millimetra, í það að nota lengdir,
sem eru margfeldi af máti. Dyrabreiddir i slíku mátkerfi
verða þannig 7 M, 8 M eða 9 M (M = mát), og aðrar
dyr en þær, sem framleiddar eru í þessum mátmálum
hæfa ekki kerfinu.
Húsameistari, sem teiknar byggingar í mátkerfi, gæt-
ir þess, að hver einstakur hluti hennar passi við kerfið,
— veggir, hæðlr, gluggar, skápop o. s. frv. Meistari, sem
síðar reisir bygginguna, veit. að hann getur þá keypt
bvggingarefni og hluta í húsið. sem nassa nékvæmle<ra
eftir þessu mátkerfi, og að efniviðurinn skerst mjög
lítið niður fyrir honum; þilplötustærðirnar passa hjá
honum, og ekki þarf að saga af eldhúsborðinu til þess