Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.10.1958, Blaðsíða 25

TÍMARIT VPI 1958
75
ar brautir í framleiðslu spunaefna, samanber greinar-
gerð um teflon, hér að framan.
Og enn eru að koma ný efni á markaðinn, einna nýj-
ast eru polyvinylalkohól-efni (vinylon) unnin úr kol-
efni og kalki
C
+ = CaC. + H.O—>
CaO
HC CH + ^ CH, COOH Z CH= = CHCOOCHa
Vinylacetat.
Vinylacetatinu er breytt í vinylalkohól með methyl-
alkohóli og natriumhydroxydi sem hvata.
Þessi nýi flokkur er mjög athyglisverður, þar eð efn-
in eru ódýr og litunarhæfileikar þeirra líkari litunarhæfi-
leikum ullar eða baðmullar en annarra gervispunaefna.
Að lokum er hér tafla V, sem gefur yfirlit um uppruna
alsynthetisku spunaefnanna, og er þeim þar raðað eftir
uppruna hráefnanna.
IÆKIVII
Erincli flutt í rílcisútvarpinu 20. apríl 1958 í erindaflokki
útvarpsins um vísincli nútímans.
Eftir dr. Jón E. Vestdal.
Þótt óviðkunnalegt sé, verð ég í upphafi máls míns að
biðja velvirðingar á því, er á eftir fer, hversu það er
sundurlaust og mikið i molum. Kemur það einkum til af
þrennu: Hve geysivíðtækt efnið er, hve nauman tíma ég
hef haft til að velta því fyrir mér og síðast en ekki
sizt persónulegir annmarkar, sem mest gætir að sjálf-
sögðu, þegar umhugsunarfrestur er af skornum skammti.
Ég bið ykkur þvi, áheyrendur góðir, að taka viljann fyrir
verkið og kasta ekki rýrð á viðfangsefnið, þótt þvi séu
ekki gerð þau skil sem skyldi.
Ég man þá tíð, og þykist ég þó ekki vera gamall
maður, að daglegur vinnutími manna var 12 klst. eða
jafnvel eitthvað meira og vinnuvikan ósjaldan 7 dagar.
Sé litið lengra til baka, var ástandið i þessu efni sizt
betra, frekar lakara. Og þetta ástand var ekki einungis
ríkjandi hér á landi, það var svipað í öðrum löndum.
Menn unnu ekki einungis 70, 80 eða 90 klst. á viku,
þeir strituðu svo sem mest mátti verða allan þennan
tíma, og ævi þeirra var öll á miðjum aldri vegna hins
linnulausa erfiðis. Afraksturinn af öllu þessu striti var
síður en svo mikill. Menn höfðu varla til hnífs og
skeiðar, ekkert þar fram yfir og oft ekki einu sinni nóg
til þess að afla sér fæðis og klæða. Hin bága afkoma
alþýðu manna var hin sama í öðrum löndum sem hér á
landi, þar á var enginn verulegur munur.
Nú vinna menn 48 klst. á viku, og þarf ekki að lýsa
því fyrir neinum, hvílíkur reginmunur er á afkomu
manna nú og áður. Sama verður uppi á teningnum, ef
borin eru saman framleiðsluafköst manna nú og fyrr.
Nærtækt dæmi eru aflabrögð sjómanna hér á landi. Nú
stunda um 6000 sjómenn fiskveiðar á fiskiskipaflota
landsmanna og afla á fimmta hundrað þúsund tonn á
ári (1955: 409 þús. tonn), svo að afli hvers fiskimanns
nú er tæp 70 tonn á ári, og má geta þess sjómönnum
okkar til hróss, að hvergi annars staðar er um svo mikil
aflabrögð að ræða. En fyrir tæpri öld var afli hvers
sjómanns einungis um 2 tonn á ári, og er munurinn ó-
trúlega mikill.
Hvað veldur þessum mismun?
Engum mun koma til hugar, að sjómenn okkar fyrr
á öldum hafi verið svo miklum mun óduglegri en stétt-
arbræður þeirra nú á dögum. Þar á mun ekki mikill
munur vera, helzt sá, að fyrr á tímum þurftu menn að
eyða lengri vinnutíma og strita meira til þess að afla
sinna fáu tonna. Og stytting vinnudagsins og stórlega
batnandi afkoma manna á einni öld stafar ekki af bætt-
um þjóðfélagsháttum, nema ef til vill að ,mjög litlu
leyti. Hitt væri sönnu nær, að batnandi þjóðfélagshættir
ættu rót sína að rekja til hinnar bættu afkomu alls al-
mennings.
En hvað hefur þá valdið þessum umskiptum?
Þróun tækninnar á rúmri öld hefur valdið þessum um-
skiptum og hún ein. Sést það ljóslegast á því, að þær
þjóðir, sem enn hafa ekki haft tök á því að taka í þjón-
ustu sína tækni þessar aldar, lifa enn við svipuð kjör
og þau, er hér í álfu voru ríkjandi fram á síðustu öld,
og skiptir þá ekki máli, hvort þær hafa breytt um
þjóðfélaghætti eða ekki.
Tæknin hefur því hlutverki að gegna að auðvelda
mönnum störfin, auka afköstin við hvers konar vinnu,
eða með öðrum orðum sagt að láta sem fæstar hendur
vinna hvert það starf, sem gera þarf. Hefur tæknin því
miklu hlutverki að gegna í þágu sérhvers vinnandi
manns og þjóðfélagsins í heild.
Það er geysiumfangsmikið verksvið, sem tæknin hef-