Akranes - 01.01.1944, Blaðsíða 2

2
AKRANES
Asmundur
Þórðarson
Háteig
Fœddur 1. des. 1850 — Dáinn 25. des. 1943
Ásmundur Þórðarson.
Hér er sæmdarmaður til hvílu geng-
inn, í hárri elli. Ásmundur var fæddur
að Elínarhöfða 1. des. 1850 og var því
93 ára gamall. Foreldrar hans voru
Þórður bóndi Gíslason, ættaður frá
Lambhaga í Skilmannahreppi, og konu
hans Elínar Ásmundsdóttur frá Elínar-
höfða af Klingingbergsætt. Ásmundur
missti föður sinn 5 ára gamall; giftist
móðir hans nokkru síðar Guðmundi
Sveinssyni (bróður Jakobs Sveinssonar,
snikkara í Reykjavík og þeirra bræðra),
fluttust þau hingað í Skagann þegar
Ásmundur var 10 ára, en að Háteig
1861. •— Guðmundur Sveinsson „var
djarfur formaður og duglegur í öllum
hlutum“, segir Hallgrímur um hann.
Það var auðheyrt á Ásmundi, að stjúpa
hans hefur verið margt vel gefið, og
hinn bezti drengur, enda þótti Ásmundi
vænt um hann. Guðmundur var einn af
þeim mörgu, er drukknað hafa hér milli
Reykjavíkur og Akraness. Hann drukkn-
aði við annan mann, 14. október árið
1868.
Skömmu síðar tekur Ásmundur við
búi á Háteig, en árið 1880 kvæntist
hann Ólínu Bjarnadóttur, Brynjólfsson-
ar frá Kjaransstöðum, og bjuggu þau
þar allan sinn búskap.
Ásmundur gerðist á unga aldri for-
maður, átti hann lengi skip og gerði út.
Hann þótti sérstaklega góður stjórnari,
en fór sér að engu óðslega. Hann var
stilltur og gjörhugull í þeim efnum, sem
öðrum. Hann var óvenjulega jafnlynd-
ur og óáleitinn, en hélt ávalt fast á sín-
um málstað, ef til þurfti að taka. Ef fyr-
ir kom, að hann reiddist, varð hann
ofsareiður, en það var mjög sjaldan, og
þá ekki út af smámunum.
Það kynni margur að halda, að mað-
ur, sem fæddur var 1850, og lifað með
þjóðinni þá sáru örbirgð, og til „auðs og
allsnægta“ nú, væri all forneskjulegur
í háttum óg einstrengingslegur í við-
horfum sínum til manna og málefna.
Þessu var ekki svo farið um Ásmund,
hann var „nútímamaður“ í því bezta,
sem fram fer í þjóðlífinu og „gamall“ í
því sígilda, sem hæfir öllum tímum
bezt. Hann var hvorki einsýnn aftur-
haldsmaður eða flysjungur, það hefur
hann margsinnis og í mörgum málum
sýnt og sannað. Hann er t. d. með Ein-
ari á Bakka o. fl. í fyrri flotanum að
eignast hlut í mótorbát, þegar þeir
koma til sögunnar, og yfirgefur þá al-
veg sársaukalaust opnu skipin, af því
hann sér, að þetta hæfir betur, eins og
á stendur. Ásmundur hefur enga ótrú á
þessum „nýjungum“, þó kunnáttan sé
t. d. mjög af skornum skammti á með-
ferð vélanna, sem þarna var vitanlega
aðallega treyst á. Nei, hann fylgir þeg-
ar þessari nýju fleytu í aðrar verstöðv-
ar, þá kominn á sjötugsaldur, og gerði
það í mörg ár. Þetta sýnir vel framsýni
hans, áræði, kjark og dugnað, enda vit-
um vér vel, að Ásmundi hefur ekki ver-
ið fysjað saman.
Háteigur er ein af elztu og stærstu
jörðum Skagans, og hefur þar alla tið
verið með stærri búum eftir því sem
hér gerðist. Ekki verður annað sagt en
að Ásmundur hafi alla tíð verið heldur
þungur til vinnu, sérstaklega í landi.
Lét honum ekki vel að eltast við bú-
skapinn, enda vita kunnugir, að ekki
var kona hans síður bóndinn, nema
fremur væri, enda varð hún oft að
hlaupa í skörðin vegna fjærveru bónda
síns á sjónum. Enda þótt búskapurinn
heillaði Ásmund ekki, hafði hann glögg-
an skilning á ýmsu því, sem betur mátti
fara um búskapinn. Ber þar fyrst og
fremst að nefna skilning hans og áhuga
fyrir túnasléttun. Þar kom raunsæi hans
og hyggindi fram við nána athugun. Þar
sem hann sá vitanlega, að jörðin gaf
mikið meira af sér eftir „uppskurð“ og
undirburð. Ásmundur sléttaði því mik-
inn hluta túnsins, sem ekki var slétt frá
náttúrunnar hendi. Á Háteig voru líka
alla tíð miklir kartöflugarðar. Ólína var
forkur dugleg og svo vinnusöm, að hún
gat aldrei unnt sér hvíldar. Hún var því
ákaflega hneyksluð yfir iðjuleysi ann-
arra, enda var henni vinnan lífið sjálft. <
Hún var sívakandi um hag heimilisins
og fylgdist með búskapnum af miklum
áhuga og nákvæmni.
Ásmundur byggði myndarlegt timb-
urhús á Háteig árið 1883, það stendur
enn, en hefur nú verið nokkuð breytt
herbergjaskipun og ennfremur múrhúð-
að að utan. Um aldamótin byggði Ás-
mundur heyhlöðu og fjós úr timbri
heima, og fjárhús niður í mýri. Sýnir
allt þetta, að Ásmundur fylgdist með
tímanum í flestum efnum.
Þess var áður getið, að Ásmundur hafi
verið heldur þungur til vinnu. Að ein-
hverju leyti hefur það verið að eðlis-
fari, en fyrst og fremst mun það hafa
átt rót sína að rekja til bóklesturs og
þrá til menntunar. Ásmundur hefði
sjálfsagt átt að ganga menntaveginn.
Hann var vel greindur og gagnrýnin svo
að af bar. Var hann því ekki fljótur til
að úrskurða, en þess fastar hélt hann á
sínum málstað, þegar hann hafði krufið
málið til mergjar og myndað sér skoðun
á því. Þótti sumum sem einstrengings-
háttur hans væri stundum um of. Ás-
mundur átti þess ekki kost að ganga
menntaveginn, því notaði hann hverja