Akranes - 01.03.1950, Blaðsíða 17

Olafur B. Björnsson
Þættir úr sögu Akraness, V. 2 7
HVERSU AKRANES BYGGBIST
4. kafli. — 1870—1900. — Byggingar batna.
Pósthús — Gata — GrímsstaÖir.
Ekki var hús þetta neft svo, af því að
það væri eiginlegt pósthús í nútímamerk-
ingu, heldur af því að sá sem byggði og
átti, hafði um langt skeið verið póstur.
Þetta var allstórt hús. Veggir og þak af
torfi, en gaflar og innrétting öll úr timbri.
Eigandinn var Jón Magnússon, (faðir
Þórðar í Brekkubæ og Jieirra systkina).
Hann mun hafa flutt að Teigabúð hér,
árið 1875, er hann lagði niður póstferða-
starf sitt, sem hann hafði stundað af við-
urkenndum dugnaði um 14 ára skeið. Þá
er hann talinn 45 ára, en Þórunn kona
hans 44 ára.
Jón mun hafa verið afburðaduglegur
maður og karlmenni hið mesta og þráð
mikil viðfangsefni og athafnir. Er sagt að
hann hafi reist húsið í því augnamiði, að
hefja hótelrekstur. Mun þetta hafa verið
1876. Hlýtur hann þó að hafa hugsað sér
eitthvert annað starf samhliða, t. d. bú-
íekstur eða sjósókn. Á þessum tíma var
hér ekkert hótel, en hins vegar miklir
fólksflutningar héðan og hingað, þar sem
fólk stytti sér sjóleið og landleið, með því
að fara styðstu sjóleið til Reykjavíkur.
Jón var kunnugur hér af póstferðum
sínum milli Isafjarðar og Reykjavíkur.
Lét hann veður lítt hamla ferðum sinum,
íór þá jafnvel einn á skipi, er aðrir töldu
ófært. Eru til margar sögur af dugnaði
hans og svaðilförum, ofurkappi og hreysti,
þó ekki verði það hér rakið.
Vafasamt er, að Jón hafi nokkum tíma
hafið þarna hinn fyrirhugaða hótelrekstur.
Því næsta ár, 1877, er hann farinn að búa
á Heynesi. Hefur Jón sennilega ekki þótt
þetta girnilegt að athuguðu máli. Þórður
sonur Jóns, taídi og að faðir sinn muni
ekki hafa verið hneygðm' fyrir kaup-
mennsku eða verzlun í neinni mynd. Hygg
ég, að Þórunn kona hans hafi heldur ekki
verið það, þó hún væri hyggin og stjórn-
söm.
Jón Magnússon var fæddm að Hrófá í
Steingrímsfirði, 21. júlí 1829. Sonur
Magnúsar Sigurðssonar bónda þar, og
konu hans Ingibjargar Jónsdóttur. I móð-
ur ætt var Jón náskyldur sr. Sveini Niels-
syni á Staðastað. Jón ólst upp hjá frænd-
fólki sínu í Snartatungú í Bitru. Hann
var snemma gervilegur maður og fór til
sjóróðra sem fulltíða menn. Hinn 10 okt.
1851 kvæntist hann heitmey sinni Þór-
unni Þórðardóttur, frá Heydalsseli i
Hrútafirði. Hann þá 22 ára, en hún 21
árs.
Árið 1855 reisa þau bú að Einfætings-
gili í Bitru og eru þar til vors 1860. Næst
eru þau eitt ár á Ballará á Skarðströnd,
en flytja þaðan að Vígólfsstöðum á Fells-
strönd. Um þetta leyti er talið, að Jón hafi
tekið að sér póstferðirnar milli Isafjarðar
og Reykjavíkur. Árið 1874 eða ’75 hættir
hann póstferðum og flytur suður á Akra-
nes vorið 1875.
Jón hættir fljótlega við hótelrekstur-
inn, — hafi hann nokkum tíma byrjað á
honum, — og flytur héðan eftir tveggja
ára veru, að Heynesi. Þar búa þau svo
frá 1877—1887, er Jón tekur sig upp og
flytur einn til Vesturheims, en þangað
hafði Stefán sonur þeirra hjóna verið kom-
inn á undan honum.
Þegar þau hjón koma hingað til Akra-
nes, hafa þau sjálfsagt verið fátæk, eftir
hina tíðu flutninga úr einu héraði í ann-
að. Þá hafa laun pósta verið lítilfjörleg,
og nærri má geta, hvort búskapurinn hef-
ur ekki liðið við svo tíðar og langar fjær-
verur bóndans. Hér við bættist svo ómegð-
in, því börnin voru mörg.
Jón póstur var eftirsóttur verkstjóri og
var nokkur ár vegaverkstjóri, eftir að um-
bætur hófust á vegum hér.
Þegar Jón fór af landi burt, mun hann
hafa gert ráð fyrir að kona hans og börn-
in kæmu síðar, eftir að hann væri búinn
að koma sér fyrir. Get ég mér þess til,
-—- eftir kynningu af Þórunni síðar, —
að henni muni hafa þótt það meira en
lítið frumhlaup, að fara öll vestur í einu,
jafnvel þó að hér væri ekki frá miklu að
hverfa. Hygg ég líka að henni hafi verið
fremur óljúft að yfirgefa landið. Hvort
sem hér er rétt til getið eða ekki, fór Þór-
unn aldrei vestur. Fluttist hún aftur í
Skagann, fyrst til Þórðar sonar síns, en
byggði fljótlega bæ, er hún nefndi Brekku-
kot. Var hún þar nokkur ár með börnum
sínum, er ekki voru farin vestur og verður
þeiiTa þar getið nánar.
Jón Magnússon kom aldrei aftur heim
til Islands. Hann andaðist vestra, 7. fehr.
1901, 72 ára að aldri. Börn þeirra hjóna,
er upp komust, voru þessi:
1. Magnús, dó uppkominn.
2. Lilja Lalila Margrét, giftist Árna Sig-
urðssyni í Ámabæ, síðar á Sólmund-
arhöfða. Hún er löngu dáin. Hrólfur
heitir sonur þeirra, er fór til Ameríku.
3. Stefán, fór á undan föður sínum til
Ameriku.
4. Þórður, fyrrnefndur í Brekkubæ.
5. Guðbjartur, lærði skósmiði hjá Tómási
Halldórssyni skósmið á Háteig. Guð-
bjartur bjó um tíma í Brekkukoti, en
fluttist líka vestur um haf aldamóta-
árið. Kona hans var Guðrún Ölafsdótt-
ir frá Guðlaugsvík i Hrútafirði. —
Þeirra verður nánar getið síðar.
6. Sigríður, fór einnig til Ameríku.
Eins og áður er sagt, hefur Jón Magn-
ússon fluttst að Heynesi vorið 1877. En
það ár er í Pósthúsi Jóhannes Jónsson,
(bróðir Jóns á Bakka, síðari manns Gunn-
hildar Ijósmóður). Hjá honum eru þar
þessi böm hans: Andrea, þá 12 ára. (Hún
varð síðari kona Erlendar bónda á Sturlu-
reykjum.) Jóhanna Valgerður, 11 ára.
(Hana kannast síðar margir Akurnesing-
ar við undir nafninu Jóa á Grund). Gísli,
10 ára, (síðar smiður, búsettur í Reykja-
vík.) Ölavía Kristín, 8 ára. (Hún ólst að
mestu upp hjá Ragnheiði á Grund, fór um
tvítugt til Kaupmannaha’fnar, stundaði
þar saumaskap, var þar um 40 ár, kom
hingað heim og andaðist eftir um það tvö
ár á Sturlureykjum hjá frændfólki sínu.)
Kona Jóhannesar hét Valgerðm', en ekki
veit ég hverra maima hún var. Þau gift-
ust 18/9 1864. Hún andaðist 11/10 1877.
Jóhannes drukknaði í fiskiróðri suður í
Njarðvíkum líklega haustið 1878.
Eftir því sem Þórði í Brekkubæ segist
frá í söguþáttum landpóstanna, hefur Jón
Magnússon fljótlega rifið pósthús og byggt
þar aftur lítinn bæ, er Gata var kallaður,
og leigt hann. Árið 1878 virðist hvorki
Pósthús eða Gata vera til. Þykir mér
heldur ósennilegt, að Jón hafi selt húsið
eða rifið, og byggt þar þegar í staðinn
„lítinn bæ“ til að leigja, þar sem hann
var þegar fyrir ári fluttur héðan. Hins
vegar er mjög trúlegt, að hann hafi selt
hús og lóð, enda sennilega þurft þess með,
til að geta keypt „kýr og lömb úr Ámes-
sýslu“ eins og Þórður segir að hann hafi
gert.
Gata.
Hvernig sem þessu er varið með 'fyrr-
nefnt Pósthús, þá er það staðreynd, að
árið 1879 er þaima, — eða mjög nálægt —
litill torfbær, sem fær nafnið Gata. (Var
sá bær til áður, nálægt Lambhúsum, eins
og áðm- hefur verið frá sagt). Þetta ár býr
í Götu Sveinbjöm nokkur Ólafsson, 38 ára
gamall, og bústýra hans Herdís Sveins-
dóttir frá Beigalda, (systir Þorbjargar í
Nýlendu.) Þá er þarna hjá þeim dóttir
þeirra Guðríður. Þau Sveinbjörn og ITer-
dís giftust siðar. Þau fóm fljótlega frá
Götu, en bjuggu síðar í Nýjabæ og í Neðri-
Lambhúsum, og þar andaðist Sveinbjörn
9. ágúst 1895, 53. ára gamall. Auk áður-
nefndrar Guðríðar, áttu þau þessi böm:
Elínu, Hersvein og Sigurð.
Sveinbjöm var sonuf Ólafs á Smiðju-
ÁKRANES
41