Akranes - 01.11.1950, Blaðsíða 3

V
IX. árg. nóv.—des. 1950 — 11.—12. tbl.
Útgejandi, ritstjóri og ábyrgSarmaöur:
ÖLAFUR B. BJÖRNSSON
Afgreiðsla: MiÖteig 2, Akranesi,
PRENTAÐ 1 PRENTVERKI AKRANESS H.F
4. Með þvi að gera Bessastaði að forseta-
bústað, tel ég, að búið sé í eitt skipti
fyrir öll að leysa staðinn úr álagaham
hins erlenda kúgunarvalds, — meira
að segja í minningunni, — og fær
hann nú aftur ljómann af Snorra
Sturlusyni og öðrum ágætustu mönn-
um þjóðarinnar og hetjudáðum þeirra,
sem á einn eða annan hátt eru tengdar
við Bessastaði.
Á flugferð frá fortíð
til nútíðar.
I fyrstu er ýmislegt óljóst i sambandi
við Bessastaði, og fátt bendir til að þar
hafi í öndverðu verið nokkurt stórbýli. Á
Sturlungaöld kemst jörðin undir yfirráð
Snorra Sturlusonar og er talin hans eign,
en eftir hans dag verða þrætur um eign-
arráð staðarins. Þá slær konungur eign
sinni á Bessastaði og munu þeir vera ein
fyrsta jörðin, er haím tekur ófrjálsri
ÞAÐ HEFUR BIRT YFIR BESSASTOÐUM
ÞEGAR ÞAÐ kom til mála að velja
ríkisstjóranum, og síðar forseta lýðveldis-
ins varanlegan samastað, voru ýmsir, —
þ. á. m. þingmenn —— sem ekki máttu
heyra Bessastaði nefnda í því sambandi.
Andúðin á Bessastöðum var sjálfsagt mest
af því, að þessi staður var uin aldabil, ill-
ræmt valdsmannabæli — misjafnra, — en
oftast illa þo'kkaðra sporhunda erlends kúg-
unarvalds; sem á stundum a. m. k., var
argara og illgjarnara í framkvæmd en
æðsti yfirboðarinn ætlaðist til, þ. e. kon-
ungurinn sjálfur. Þá færðu og einhverjir
það staðnum til foráttu, að þetta væn
langt fyrir utan bæinn, og það gæti kom-
ið fyrir, að ekki yrði náð til forseta, þ. e.
hann kæmist ekki í bæinn til skyldustarfa
að vetrarlagi.
Ekki þykist ég vera mjög öfgafullur eða
óvenjulega langrækinn. Þó get ég ekki
neitað því, að ég hafði liálfgerðan ýmug
ust á þessum stað, sem framtíðar aðseturs-
stað og eiginlegu heimili æðsta ýfirmanns
þjóðarinnar hvern eftir annan.
Þegar frá leið, og ég fór að íhuga þetta
nánar, kom að Bessastöðum og sá allar
þær breytingar og umbætur, sem búið var
að gera og stóð til að framkvæma, í stór-
felldri ræktun, húsabyggingum og fegrun
umhverfisins, breyttist þetta gersamlega.
Nú, að vel athuguðu máli, tel ég að þetta
hafi verið sjálfsögð ráðstöfun, og að vel
hafi tekizt til um flest i þessu sambandi.
Sem frekari rök i málinu mætti þetta telj-
ast:
1. Þetta höfuðból átti til forna sá maður,
sem enn í dag er frægastur allra Is-
lendinga.
2. Þar bjuggu um stund ýmsir mestu
ágætismenn vorir, sem meira að segja
áttu verulegan þátt í þvi að hnekkja
valdi Dana á erfiðum tímum þjóðar-
innar.
3. Við Bessastaðaskóla eru tengdar fagr-
ar minningar, þvi að þar tfengu mennt-
un sína ýmsir beztu vormenn þjóðar-
innar. Þeir, sem kváðu fegurstu ljóð-
in og feyktu burt þokunni, sem lagði
hingað sunnan úr sundunum dönsku.
Þar bjó og garpurinn Grímur.
hendi. Þó er það vart fyrr en lun miðja
14. öld, sem konungur gerir Bessastaði að
höfuðsetri valds síns og hinna illræmdu
þénara sinna. I huga þjóðarinnar voru
Bessastaðir aldrei höfuðstaður á þessum
öldum, heldur Þingvellir við öxará, „þar
sem Alþingi feðranna stóð“.
Á miðöldunum sigldu Englendingar
mikið hingað til fiskveiða og kaupskapar
við landsmenn, voru þá oft miklar við-
sjár með þeim og ihinu danska liði á
Bessastöðum, enda fóru Englendingar
stundum með ránum og gripdeilum, særðu
og drápu menn. Urðu af þessu millirikja-
deilur milli Dana og Englendinga oftar
en einu sinni. Sumir fógetar konungs-
valdsins voru hinir mestu ofstopamenn og
illmenni, svo sem Lénharður fógeti ofl.,
eins og kunnukt er. Enn verða miklar við-
sjár milli innlendra manna og konungs-
valdsins, þegar konungur þröngvar þeim
til nýs siðar og lætur greipar sópa um
eignir kirkjunnar og einstakra manna. Við
Bessastaði er og bundin hin illræmda
erfðahylling í Kópavogi, er Biynjólfur
AKRANES
123