Akranes - 01.04.1952, Blaðsíða 4

gefið sig að ritstörfum eingöngu. En Griff
ith var enginn flautaþyrill að eðlisfari,
og hann hét því að gera vel, jafnvel bet-
ur en fyrirrennarar hans og keppinautar í
faginu. En áður en hann tók til óspilltra
málanna, lét hann sýna sér nokkrar kvik-
myndir, sem hann athugaði mjög gaum-
gæfilega. Það, sem hann sá, var ekki neitt
sérstaklega merkilegt. Honum varð léttara
um hjartaræturnar og hann var viss um
það, að hann gæti gert betur. Hann gerði
sér þegar grein fyrir því, hvað hann ætl-
aði sér að gera. Hann valdi leikendur í
þessa mynd sína með óvenjulegum hætti.
Hann valdi aðalleikarana í myndina á
götu úti. Hann var staddur niður á Brod-
way, þegar hann kom auga á manninn,
sem hann vantaði, en það var Arthur John
son, er síðar varð eftirsóttur og frægur
kvikmyndaleikari. 1 aðal-kvenhlutverkið
valdi hann konuna sína, Lindu Arvidson,
sem stundum hafði fengið „sta.tista“-hlut-
verk. En svo fékk hann allvelþekktan
leikara til þess að leika „skúrkinn“ í
myndinni , en það var Charles Inslee.
Griffith lagði meiri rækt við leikara val-
ið en aðrir kvikmydnaleikstjórar höfðu
gert á undan honum. Og sem kvikmynda-
tökumann valdi hann Billy Blitzer, sem
var hægri hönd hans þaðan i frá. Fyrsta
mynd Griffiths hlaut nafnið The Adven-
tures of Dolly (Ævintýri Dollýar). Þetta
var einþáttungur, eins og þá var venjan,
og söguþráðurinn fremur barnalegur. Zi-
gaunar stela ungri bóndadóttur í hefndar-
skyni við föður hennar, sem lúskrað hafði
einum þeirra með svipu fyrir tilraun til
að raena peningum af konu hans. Zigaun-
amir fela telpuna í vatnstunnu, setja
tunnuna upp á vagn og aka með ofsa-
hraða yfir brú á vatnsfalli, sem þar rann.
En þá vill svo til að tunnan dettur af
vagninum og fellur í ána með telpunni í.
Tunnan berst með straumnum yfir flúðir
og fossa, unz hún nemur staðar í lygnu,
þar sem drenghnokkar eru að dorga. Þeir
heyra eitthvert einkennilegt hljóð úr tunn-
unni, taka lokið af henni, og þar finna
þeir Dollý og bjarga henni. Þeir koma
telpunni til foreldra hennar, sem þykjast
hafa hana úr helju heimt. — Kvikmynd
þessi var 713 fet á lengd, en þá þótti hún
of löng, og jafnvel Billy Blitzer lét orð
um það falla við Griffith, en mörgum ár-
um síðar lét Billy svo ummælt, að í þéssu
sem öðru hefði Griffith verið mörg ár á
undan samstarfsmönnum sínum. En þótt
Griffith væri viðvaningur í faginu, þá
þoldi þessi fyrsta kvikmynd hans saman-
burð við myndir reyndari manna. Og for-
stjóramir hjá Biograph hafa vafalaust ver-
ið ánægðir með myndina, því að þeir
gerðu samning við Griffith um $ 45.00
laun á viku og eitt pro mille prósentur
af hverju feti, sem þeir seldu af þeim
kvikmyndum, sem hann kynni að gera.
1908 gekk Griffith í þjónustu Biograph-
félagsins.
Griffith þreyfaði sig hægt áfram í þess-
ari nýju listgrein og hann lét frá sér fara
fimm kvikmyndir á fjórum vikum. Allar
voru kvikmyndir þessar í sama „dúr“ og
aðrar kvikmyndir, sem á markaðinn komu
og Griffith hélt sér við það form, sem
Edwin C. Porter hafði gefið þeim. Ef kvik-
myndir Griffiths höfðu einhverja kosti
fram yfir kvikmyndir annarra leikstjóra,
þá var það vegna þess, að hann lagði meiri
rækt við undirbúninginn og byrjaði ekki
hverja „töku“ fyrir sig fyrr en hann var
búinn að láta leikendurna æfa atriðið oft-
ar en einu sinni. Flestum fannst þá þetta
óþarfa timaeyðsla, en þó fór svo að lokum,
að allir tóku þetta upp. En þessi reynsla
Griffiths sem leikstjóri, opnaði augu hans
fyrir takmörkum kvikmyndanna. Hann
sá þörfina á því, að geta lagt áherzlu á
ákveðna athöfn eða ákveðið látbragð til
þess að geta túlkað það á áhrifaríkan hátt,
sem var að gerast í hugskoti söguhetjunn-
ar, eða annarra persóna, og skapað við-
eigandi „andrúmsloft“ eftir efni og kröf-
um myndarinnar. En það var með þetta
eins og svo margt annað, það var auðveld-
ara að koma auga á þörfina en ráða bót
á henni En Griffith var ákveðinn í þvi
að gera tilraun, enda þótt húsbændur hans
væru ekkert sérlega hrifnir af þvi og
litu allar nýjungar í kvikmyndagerð tor-
tryggnisaugum. Hann valdi sögu eftir
Jack London, Just Meat, til þess að kvik-
mynda í tilraunaskyni, ef svo mætti segja.
Hápunktur sögunnar var það, að tveir þjóf-
ar fara að tortryggja hvorn annan. Áhrif-
in.af þessu atriði voru undir því komin,
hvernig það tækist að fá áhorfendurna
til þess að skilja þær hræringar, sem áttu
sér stað í hugum þjófanna. Eina aðferð-
in, sem notuð var til að túlka hugrenning-
ar leikarans var að ,,tvítaka“ þ. e. láta
mynd birtast fyrir ofan höfuðið á leik-
araniun eða söguhetjunni af þvi, sem
hann átti að vera að hugsa. Þetta byggð-
ist á þeim forsendum frá dögum Meliers,
að kvikmyndavélin yrði æfinlega að
standa í „sporum“ áhorfendanna, horfa á
atburðina frá þeirra sjónarsviði, og í öðru
lagi, að leika þyrfti sérhvert atriði til enda,
áður en breytt yrði um stöðu vélarinnar.
Griffith hugðist koma af stað gerbreyt-
ingu. Honum datt í hug, að færa kvik-
myndavélina nær leikarnum, jafnvel al-
veg upp að andlitinu á honum svo að á-
horfendurnir gætu séð svipbrigðin á and-
liti hans, er túlkuðu þær hræringar, sem
ættu sér sað í vitund hans. Þetta nefnist
nú close-up, eða nærmynd, og þykir alveg
sjálfsagður hlutur, en þá hafði enginn lát-
ið sér til hugar koma, að breyta stöðu
vétarinnar í miðju atriði. Þess vegna var
þetta harla djarft tiltæki. Þetta var geysi-
lega mikilvægt skref i þá átt að losa kvik-
myndirnar frá leiksviðinu og gera þær að
frjálsu og óháðu listformi. Þessi tilraun
Griffiths var svo áhrifarík, að hann hikaði
ekki við að nota þessa tækni í öllum sín-
um myndum eftirleiðis, og margir aðr-
ir tóku nú þetta upp eftir honum. Griffitli
hugkvæmdist nú, að nota þessa tækni í
enn ríkari mæli í kvikmynd, sem hann
hugðist gera eftir kvæði Temysans: Enoch
Arden. En forstjórar Biograph voru and-
vigir þessu á þeim forsendum, að í efni
þessu væru engin átök og enginn eltingar-
leikur. En Griffith lét ekki af þessari á-
kvörðun sinni. Hann sá hylla undir mögu-
leika í kvikmyndum, sem var óháður öll-
um áflogum og barsmíðum. Og í þessu til-
komumikla kvæði sá hann möguleika til
þess að geta beitt þessari tækni sinni á
áhrifaríkan hátt. Close-up hafði ekki sést
i Amerískum kvikmyndum frá því aft
Porter notaði það í Lestarráninu fimm ár-
um áður, en hann notaði það sem eins-
konar leikbragð. (ÍJtlagi einn er látinn
hleypa af byssu framan i áhorfendurna).
Griffith hugðist nota þetta i Enoch Arden
til eflingar hinnar dramatísku „stemn-
ingar“ i myndinni. Griffith var jafnvel
svo djarf'ur, í þessu efni, að í því atriði,
þar sem Annie Lee situr áhyggjufull og
biður komu mannsins síns, þá sýndi hann
stóra nærmynd af andlitinu á henni.
Forráðamenn Biograph-félagsins urðu
verulega hneikslaðir. „Sýna höfuð á mann-
eskju!“ Þetta var brot á öllum reglum
kvikmyndanna. En Griffith sat fast við
sinn keyp. Og hann gerði meira heldur en
að sýna nærmynd af mannshöfði. Hann
kom með enn eina nýjung: Þegar hann var
búinn að sýna nærmynd af áhyggjufullu
andlitinu á Annie Lee, þá kom mynd af
manni hennar, ekki sem „draumamynd"
fyrir ofan höfuðið á henni, heildur i
fullri stærð, þar sem hann hafði náð landi
á eyðieyju. Þetta að skeyta einu atriði
inn í annað, þótti alger óhæfa, og Griffith
fékk óvæga dóma fyrir þessa tilraun sína.
„Þetta er sundurlaust og truflandi,"
sögðu forstjóramir. „Hvemig er hægt að
hlaupa svona úr einu i annað? Fólk botnar
hvorki upp né niður í þessu!“ En Griffith
hafði svar á reiðum höndum.
„Skrifar ekki Charles Dicens svona?“
„Jú, en það er allt annað að skrifa.“
„Mimurinn er ekki ýkjamikill. Þessi
saga er í myndum, það er allt og sumt.“
Forstjórarnir voru mjög áhyggjufullir.
Þeir skýrðu myndina upp og kölluðu hana
After Many Years ( Að mörgum árum
liðnum), settu hana á markaðinn og biðu
í eftirvæntingu eftir því, hvernig henni
yrði tekið. Þeim til stórundmnar var hún
talin meistaraverk, og hún var fyrsta Ame-
ríska myndin, sem talin var hæf til að
senda á erlendan markað.
Griffith hafði uppgötvað gmndvallar-
lögmál kvikmyndanna, að „hreyfing11 í
40
A K R A N E S