Akranes - 01.04.1952, Blaðsíða 6

svo fór, að forstjórarnir urðu að láta und-
an. Með þessu móti komust tveggja þátta
myndir á markaðinn. Það mátti heldur
ekki seinna vera, því að nú tóku tveggja
þátta mjmdir að streyma inn frá Evrópu.
Þegar Griffith fékk frjálsari hendur um
lengd kvikmynda sinna, fór hann að velja
sér veigameira viðfangsefni. Hann var
fyrir löngu búinn að gera sér grein fyrir
því, að þetta nýja listform, kvikmyndirn-
ar, gat túlkað sálfræðileg og listræn verk-
efni á dramatiskan hátt. Hingað til höfðu
listdómendur ekki virt kvikmyndimar við-
lits. Þeir litu á þær sem auðvirðilegt æsi-
lyf fyrir fáfróðan og óupplýstan fjöldann,
og sem hefði ekkert listrænt gildi. Griff-
ith datt því í hug, að láta búa til kvikmynd
eingöngu frá fagurfræðilegu sjónarmiði
og án tililts til hagnaðar. 1912 lót hann
frá sér fara kvikmyndina Man’s Genesis
(uppruni mannsins), en það var sálfræði-
leg athugun, sem byggðist á kenningu
Darwins um þróun mannsins. Það þarf
naumast að taka það fram, að forstjórarnir
voru gersamlega andvigir þessari tilraun
Griffiths. En „hugboð“ Griffiths reyndist
rétt, eins og svo oft áður. Kvikmynd þessi
varð umræddasta kvikmynd ársins. Hið
alvarlega og erfiða efni hennar og hin
snilldarlega túlkun þess, vakti sanna virð-
ingu hjá þeim, sem áður höfðu skopast að
þessari nýju listtúlkun. Þetta varð Griffith
kærkomin hvatning til nýrra afreka. Sama
ár kom frá hans hendi fyrsta „stórmynd-
in“ The Massacre (Blóðbaðið), en hún
fjallaði um þann atburð í „landnámssögu“
Bandarikjanna, þegar Custer og allt hans
lið var brytjað niður af óðum Siouxindí-
ámnn.. Griffith hugsaði sér þessa mynd á
ennþá stærri mælikvarða en nokkra, er
áður hafði verið gerð, og kostnaðurinn
við myndatöku þessa varð margfalt meiri
en það fjármagn, sem hann hafði til um-
ráða. Forstjórarnir bölsótuðust. Þeim
fannst þetta óheyrilegt bruðl. Hermenn
í hundraða tali komu fram í þessari mynd
og enn fleiri indíánar. Lýsingin á bar-
daganum, blóðbaðinu sjálfu, var eins og
tekið úr sjálfu lifinu. Miskunnarlaus veru
leikinn blasti við sjónum áhorfendanna.
Jafn stórkostlegar „fjöldasenur“ höfðu al-
drei áður sést. Það kom hér æ skýrar í Ijós,
að Griffith var hinn mikli meistari hins
nýja listforms.
En um það leyti, sem kvikmynd þessi
skyldi koma á markaðinn. varð jarð-
skjálfti, ef svo mætti að orði kveða, í hin-
um ameríska kvikmyndaheimi. Frá Ev-
rópu bárust kvikmyndir, sem báru svo
langt af amerískum að lengd, glæsileik
og iburði, að amerísku myndimar hurfu
gersamlega i skuggann. 1 þessum stór-
brotnu evrópsku myndum, sem byggðust
á klassiskum verkum, komu fram heims-
frægar leikkonur, svo sem Sarah Bem-
hardt, Helen Gardner, Ásta Nielsen og
►r
42
Nine Réjane. Queen Elizabet (Elisabet
Englandsdrottning), Camille, Cleopatra,
Gipsy Blood (Zigaunablóð), og Mm. Sans
Gene höfðu djúptæk áhrif á amerískan
almennig. Ameriskir kvikmyndaframleið-
endur horfðu á þessa „innrás“ evrópskra
kvikmynda gagnteknir öfund og gremju.
Kvikmynd Griffiths The Massacre kom
fyrir almenningssjónir, þegar gauragang-
urinn út af hinum evrópsku filmum stóð
sem hæst. Og Griffith til óumræðilegra
vonbrigða og skapraunar, var henni ekki
veitt nein sérstök athygli. Allt virtist vera
á hverfanda hveli út af þessum erlendu
myndum, og Griffith varð að horfast í
augu við þá staðreynd, að erlendir kvik-
myndaleikstjórar höfðu skákað honum.
Honum gramdist ekki það út af fyrir sig,
að evrópskir kvikmyndamenn höfðu reynst
honum fremri að stórhug og dirfsku, held-
ur hitt, að smásálarlegir forstjórar, sem
aldrei höfðu lagt neitt til málanna nema
sína skitnu peninga, og það með eftir-
tölum, skyldu hafa sett hömlur á sköp-
unarmátt hans og jafnan bannað honum
að leggja í nokkuð, sem hefði ótvírætt
listrænt gildi. Hann ákvað i gremju sinni
að virða að vettugi allt bann og búa til
kvikmynd, sem skyldi verða listaverk, og
svar hans við þessari erlendu framleiðslu,
sem var að setja allt á annan endan. Hann
hófst þegar handa með sinni alkunnu
atorku. Samstarfsmenn hans allir skildu
hug hans og þeir unnu eins og berscrkir
og lögðu sig alla fram um það, að gera
verk þetta þannig, að Griffith mætti vel
við una. Hann lét sig kostnað og tima
engu varða. Forstjórarnir hjá Biograph
urðu skelíingu lostnir yfir þessari gengd
arlausu eyðslu. Þessar stöðugu „ tilraunir"
Griffiths ætluðu að enda með því að verða
„dýrt spaug.“ Og forstjórarnir urðu sann-
spáir í þetta sinn. Allt hið mikla erfiði
Griffiths og samstarfsmanna hans var
unnið fyrir gýg. Áður en hin nýja mynd
Griffiths var fullgerð, barst honum til
eyrna, að komin væri á markaðinn ný
stórkostleg „senation," ítalska stórmynd-
in Quo Vadis, sem byggðist á skáldsögu
Henryk Sienhiewice (1846—1916), en
þetta var hin iburðarmesta og stórbrotn-
asta kvikmynd, sem hingað til hafði verið
búin til í heiminum. Þetta var eðlilega
þungt áfall fyrir Griffith. Hann lét samt
hið nýja verk frá sér fara. Það var kvik-
myndin Mother Love (Móðurást), en það
var naumast á hana minnzt í hinni hröðu
rás atburðanna. Tvisvar í röð, með sttutu
millibili, hafði Griffith beðið lægri hlut.
Þrátt fyrir þessi áföll var Griffith ekki
sigraður. Metnaður hans var særður, en
hann sætti sig ekki við það, að láta setja
sig á lægri bekki. Hann vissi, hvers hann
var megnugur. Hann ásetti sér, að búa
til svo iburðarmikla og stórbrotna kvik-
mynd, er bæri af þvi, sem áður hefði
sézt og tæki af allan efa um það hver
ætti seinasta orðið. Til þess að loku væri
fyrir það skotið, að nokkuð bærist til
eyrna keppinautum hans um áform hans,
flutti hann bækistöð sína til smábæjarins
Chatworth, allmargar mílur frá Los Ang
eles. Samstarfsmenn Griffith höfðu ekki
hugmynd rnn, hvað hann hafði í hyggju
og þeir voru eðlilega forvitnir. Hvað skyldi
hann nú hafa i hyggju?. Aldrei höfðu
kvikmyndamennirnir haft jafnmikið að
gera. Aldrei hafði hann verið jafn vand-
látur. Hann lét taka sumar „senurnar“
upp aftur og af.tur, og hann æfði hverja
„senu“ mörgum sinnum áður en 'hann lét
„taka“ hana. Hversu margar kvikmyndir
hafði hann eiginlega í deiglunni? En Griff-
ith svaraði þessum spurningum engu.
Hann þagði um öll sín leyndu áform.
Hann hugsaði um það eitt, að vinna svo
glæsilegan sigur, að allar þær kvikmynd-
ir, sem áður hefðu verið gerðar, væru
sem svipur hjá sjón í samanburði við
þessa. Hann fullgerði myndina 1913, en
nú voru Biographmennirnir búnir að fá
nóg af eyðsluseini Griffiths. Félagið var
komið á heljarþrömina, fjárhagslega. Þeir
töldu sig ekki lengur geta borið hitann
og þungann af „stórmennskudraumum“
Griffiths og að eina ráðið itil bjargar, væri
að gera hann svo að segja áhrifalausan
innan félagsins. En Griffith var ekki á
því að láta gera sig að hornreku „neitaði
vendingu.“ En það var sem létt væri af
forstjórunum þungum steini, þegar þeir
fengu ástæðu til að losna við Griffith,
þennan mesta kvikmyndasnilling allra
tíma. Forstjórarnir tóku þá ákvörðun, að
þessi seinasta kvikmynd Griffith, sem hann
hafði gert fyrir Biograph skyldi ekki sýnd,
og á þann hátt rændu þeir Griffith sigur-
voninni. Griffith gekk í þjónustu Mutual-
félagsins og 'heilt ár leið, þangað til sein-
asta kvikmynd hans hjá Biograph var
l'átin koma fyrir almenningssjónir, en þá
hafði Griffith næstum gleymt henni, því
að hann hafði ennþá stórkostlegra verk-
efni i undirbúningi. Kvikmyndin, sem
hann hafði fullger.t, en var ekki sýnd,
var(Judit frá Bepulia), en það var Biblíu-
saga, framsett með stórkostlegum glæsi-
brag. Judit frá Bepuliu var svar Griffiths,
við hinni ítölsku stórmynd Quo Vadis, er
hann hafði þó aldrei séð. Sköpunarmáttur
Griffiths náði nýju hámarki í kvikmynd
þessari. Hann hafði látið gera heila borg
í Biblíustil og þúsundir manna komu fram
í mýndinni. 1 henni rak hver stóratburð-
urinn annan: Árásin á Beþuliu, striðs-
vagnaorrustan, og þegar herliði Assyriu-
manna er eytt með eldi, var það stór-
kostlegasta, sem nokkru sinni áður hafði
sést á kvikmynd. Það reyndist lika svo, að
þessi kvikmynd varð, ef svo mætti að
orði komast, „svanasöngur11 Biograph-fé-
lagsins. Þetta var sannkallað meistara-
AKRANES