Akranes - 01.04.1952, Blaðsíða 8

Frá vínabæjahreyfínganní
BRÉF FRÁ TÖNDER OLÍUNÁMUR í DANMÖRKTJ
Akranes gekk í vinabœja/ireyfingu Noröurlanda ári'ö 1951. Vina-
bœir Akraness eru: Langesund í Noregi, Nárpes í Finnlandi, Vástervik
í Svíþjóö og Tönder í Danmörku. í fyrrasumar mœtti Guöm. Björnsson
kennari, sem fulltrúi Akraness á vinabæjamótinu í Langesund.
Einn þáttur í samstarfi vinabœjanna, er aÖ skiptast á blaöagrein-
um. 1 Akranesi hefur áöur birzt grein frá Langesund, og hér kemur
grein frá Tönder.
Tönder er bœr á stœrö viÖ Akureyri, og liggur 4 km. noröan viö
þýzku landamærin. Tönder er gömul borg og á margþætta sögu frá
klaustrum, greifum og hertogum. Mikiö er af gömlum byggingum, og er
táliÖ, aÖ núverandi elzta íbúöarhús borgarinnar hafi veriÖ byggt um
1550. — Einkennandi fyrir Tönder er, hvaÖ mörg hús meö reistu risi
og útskoti, snúa göflum áö götu. —
Eitt af aöal deilu- og vandamálum Tönderbúa eru þjóöernismálin.
Borgarbúar eru skiptir í skoÖunum, um hvort þeir vilja tilheyra Þýzka-
landi eöa Danmörku. Fyrir styrjöldina voru þýzk-sinnaöir menn í meiri-
hluta, og aöstaöa Þjóöverja sterk. En forustumenn dansk-sinnaöa hóps-
ins héldu þó uppi öflugri mótspyrnu í þeirri trú, aÖ þeir væru landa-
mæraverÖir, sem ekki mættu bregöast skyldu sinni gagnvart Danmörku
og Noröurlöndunum.
Svo margir og merkir stórviðburðir hafa
gerst hér í Tönder á síðasta misseri, að
erfitt er að vita hvar byrja skal, ef gefa á
reglulega lifandi lýsingu á því öllu. Af
þessum ástæðum verður þessi kveðja til
vinabæjanna sérstæð og dreifðari að efni,
en venja er. — Rikar og margþættar sögu-
legar minningar og minjar hafa verið
bundnar við hérað okkar, en síðustu mán-
uðina hefur komið í ljós, að hérað okkar
er einnig auðugt' af þeim hlutum, sem
gefa frá sér hina eftirsóttu hljóma nútím-
ans, dollarahljóminn.
Siðastliðið sumar byrjaði félag danskra
útflytjenda, að láta grafa mýrajárn upp
úr eyðisvæðunum austur af Tönder. Járn-
magn þessa málms er 40%, en hafði áð-
ur aðeins verið notað við gasverksmiðjur.
Nú er mýrajárnið eftirsótt vara, og hafa
þegar verið flutt út 100.000 tonn til málm-
bræðsluofna Ruhr-héraðanna í Þýzka-
landi. Hver skyldi hafa hugsað sér, að
hin hráefnasnauða Danmörk ætti eftir að
veita málmum til þýzka iðnaðarins?
Það eru meiri verðmæti í mýrajárninu,
en hér hefur verið nefnt. í ákvæðum um
útflutning stendur. Málm, sem hefur
meíra en 10% mangan, má ekki flytja
úr landi, en komið er í ljós, að mýrajárn-
ið við Tönder inniheldur 30% af mangan.
Af þessum ástæðum hefur við Bjolderup
verið byggð mangan-verksmiðja, sem get-
ur unnið 30.000 tonn af mangansúlfati á
ári. Allt þetta hefur gerzt á einu misseri.
Olíunámur.
Klukkan var 11,30 þann 26. janúar,
forvitinn blaðamannahópur héldu út úr
Tönder til ameríska borturnsins, sem er
norður af bænum.
Blaðamönnum hafði verið tilkymnt að
lyfta ætti úr djúpum jarðar rúmlega 3.
km löngu borröri, og athuga hvaða árang-
ur tilraunin hafi borið.
Leitin að olíunni hafði staðið frá 5. maí
1951, og nú stóðu blaðamenn við olíu-
turninn og biðu fullir eftirvæntingar,
10 mínútur liðu, 20 mimútur og eftirvænt-
ingin jókst stöðugt, en að hálftíma liðn-
um tilkynntu jarðfræðingamir fréttirnar.
— 14 feta djúpt olíulag var fundið, fyrsti
olíufundur á Norðurlöndum. —
Gleðihræring breiddist um allan hóp-
inn, og þá ér blaðamenn höfðu hyllt jarð-
fræðingana og afhent þeim blómsveiga, þá
ASaltorgiS í Tönder.
hröðuðu þeir sér að síma, til að senda
fréttaskeyti. Símstöðin í Tönder hafði
nóg að gera, skeyti voru i flýti send til
allra dagblaða Danmerkur og víðar, sim-
tölin voru mörg, og öll áttu að afgreiðast
með hraði.
Bæjarráð Tönderborgar var í skyndi
kallað saman, og það sendi félaginu, sem
fyrir tilraununum stóð, silfurgripi að gjöf.
Yfirmaður ameriska félagsins, mr.
Pyre, dvelur í Kaupmannahöfn. Hann tók
hröðustu ferð, sem fáanleg var, yfir til
Tönder, hann vildi sjá olíuna, og anda að
sér sterku lyktinni, og sjá borinn renna á
ný greiðlega ofan í djúp jarðarinnar til
að sækja nýja sönnun.
Haldið hefur verið áfram að bora, og
var komið niður á neðanjarðarsaltvatn,
sem fyrst um sinn hindrar olíuna að koma
upp, en menn vita, að þar undir er olía.
Þrem milljónum danskra króna hefur ver-
ið varið til olíuleitar við Tönder, en sú
fórn hefur ekki orðið árangurslaus. Og ein-
mitt þessa dagana er verið að flytja ný
rör til Tönder, óg á að nota þau við nýjar
boranir nokkuð norðar af borginni.
Olían er fundin, og áfram verður haldið,
og Tönder verður fyrsti olíubær Norður-
landa. —:—-—
Víðtækar fornleifarannsóknir standa hér
fyrir dyrum. Rannsaka á svæðið vestur af
borginni, þar fundust hin frægu gullhorn
1639 °g t734- Sögufræðingar halda þvi
iram, að svæðíb vestur af Tönder hafi til
forna verið fórnarstaður ættflokkanna, og
þess er vænzt, að kerfisbundnar rann-
sóknir muni veita ýmsar athyglisverðar
uppiýsingar, og ekki er útilokað, að þar
verði ráðin gátan um gullhomin.
Hér voraði fljótt og vel, marz var heit-
in- og sólríkur, svo vorblómin breiddu út
blöð sín. Seinast í marz kom stutt kulda-
skeið, en svo kom april með sól og yl og
beykiskógarnir stóðu algrænir 1. mai.
Finnskur söngflokkur söng hér 14. maí,
söngfólkið varð svo hrifið af fegurð vors-
ins hjá okkur, að söngur kórsins voru mest
lofsöngvar um vorið.
15. maí var opnuð útisundlaug staðar-
ins, og tæra vatnið í „Steinkassanum“
(cementkassen) er þegar orðið 170 heitt,
þótt loft og sól séu einu hitagjafar þess.
Æska staðarins stingur sér og buslar þar
dag hvem.
Vonandi verður sumarið jafn blítt og
vorið. Barnaskólabörn frá Langesund,
heimsækja okkur bráðlega, við óskum þeim
góðrar hingaðkomu. Við vonumst eftir
fleiri gestum frá vinabæjum okkar, hingað
til landamærabæjar Norðurlanda i suðri.
Gaman væri að fá heimsókn frá nyrzta
og yngsta vinabænum okkar, Akranesi.
Og allir norrænir vinir verið velkomnir
til lands okkar héraðs og bæjar.
Peter J. Möller.
44
AKRANES