Akranes - 01.04.1952, Blaðsíða 25

efnis-maður, hann dó að Setbergi aðeins
23. ára að aldri. önnur dóttirin hét Sigríð-
ur, hin dóttirin hét Guðrún, giftist og fór
til Vesturheims. Valgerður, kona sr. Helga,
var talin mjög stórlynd og hafa þau eng-
an veginn átt skap saman, enda hefur
hún vist í ýmsum efnum viljað bera hann
ráðum. Svo var það t. d., er Jón landlækn-
ir Thorsteinsson vildi endilega fá Helga
til þess að gerast læknir í Vestmannaeyj-
mn, barðist konan af alefli á móti þvi
og lét hann þar undan henni, þrátt fyrir
löngun hans til að taka þessu boði. Stóð
hugur sr. Helga sjálfsagt miklu meira til
lækninga en prestskapar, enda mikið lærð-
ari í þeirri grein. Ýmislegt fleira bar þeim
hjómrni í milli og varð til þess að þau
skildu löglegum skilnaði 13. desember
1854. Valgerður giftist síðar Sigurði
Brandssyni í Tröð.
Eftir skilnaðinn hélt sr. Helgi enn á-
fram búskapnum á Jörfa og tók sér fyrir
ráðskonu Jóhönnu Guðmundsdóttur Sí-
monarsonar úr Staðarsveit, og bjó með
henni allt til ársins 1883, er hún flutti
frá honum til Vesturheims. Með Jóhönnu
átti sr. Helgi tvo sonu, Jóhannes og Lár-
us, báðir fæddir að Jörfa, fóru þeir með
móður sinni til Ameríku 1883. Andaðist
Lárus þar 1890, en móðir þeirra árið
eftir.
1 lslenz,kum æviskrám, II. b., segir P. E.
Ölason, að síðari kona síra Helga hafi
verið Jóhanna Guðmundsdóttir. Það er
alls ekki rétt, því þau munu ekki hafa
verið gift, en Jóhanna þessi var ráðskona
hjá síra Helga óslitið frá 1854—1883.
Sira Helgi 'býr á Jörfa í 20 ár, frá
1846-—1866, og stundaði þá eitthvað lækn-
ingar jafnframt búskapnum. 1863 sótti
hann til kommgs um uppreisn fyrir barn-
eignir með Jóhönnu Guðmundsdóttur og
var veitt það 12. desember sama ár. Eftir
áeggjan Péturs biskups sótti hann um Set-
bergsprestakall og var veitt það 11. júní
1866. Þar var hann prestur til 1875, er
honum voru veittir Melar og þjónaði því
kalli, þar til hann fékk lausn frá prests-
skap eins og áður segir og Mela- og Leir-
ár- sóknir voru lagðir til Saurbæjar. 1885
flutti hann síðan að Marbakka og var þar,
það sem eftir var ævinnar, eins og áður
er sagt.
Síra Helgi hefur sjálfsagt verið mjög
vel gefinn og sennilega vel lærður, og
meira að segja fjöllærður eins og hér hef-
ur lítillega verið minnzt á. Líklega hefur
hann þó ekki verið á réttri hillu í prests-
skapnum, iþó var talið, að hann væri all-
góður ræðumaður. Til merkis um það hefi
ég heyrt sagt, að sr. Þórður Jónassen í
Reykholti hafi eitt sinn átt að segja, er
hann hlustaði á sr. Helga í Melakirkju:
„Þessi ræða hefði þótt góð af minum vör-
um.“ Einnig á hann að hafa sagt um sr.
Helga: „Bezta prestshöfuð í Borgarfjarðar-
sýslu, — höfuðið á Melum.“ Bendir þetta
til, að ekki hafi skort á gáfur og framsetn-
ingu, heldur framburð, enda mátti pró-
fasturinn glögglega tun þetta vita. Kemur
það og heim við það, sem eldri menn,
er mundu sr. Helga, hafa sagt mér, að
framburður hans hafi verið mjög slæmur,
og ræðurnar liðið við það.
Margt er fleira merkilegt um sr. Helga
að segja. Hann var í Kaupmannahöfn á
fyrstu árum ljósmyndanna, og lærði þar
ljósmyndasmíði, fyrstur allra íslendinga,
og var hinn fyrsti íslendingur, er tók ljós-
myndir hér á landi. Þætti mér mikilsvert
að sjá eða komast yfir ljósmynd, sem sr.
Helgi hefði tekið, ef einhver ætti eða vissi
um, hvar væru niðurkomnar. Þá er sr.
Helgi frægur fyrir það að vera faðir Forn-
minjasafnsins. Þegar eftir að hann kom
heim frá Kaupmannahöfn, byrjaði hann að
safna fomgripum og hélt því áfram alla
ævi síðan. Með bréfi til stiptsyfirvaldanna
dags. 8. janúar 1863, gaf hann 15 forn-
gripi, sem hinn fyrsta vísi til íslenzks
fomgripasafns, með því skilyrði, að yfir-
völdin tækju að sér umsjón safnsins.
Meðan sr. Helgi var við nám í Kaup-
mannahöfn, samdi hann ýmsar ritgerðir,
t. d. um læknisfræðileg efni, sem þóttu
verðlanaverðar. Hér heima samdi hann
ýmsar ritgerðir, sem prentaðar voru í
blöðum og tímaritum. En aðal ritverk
hans og það merkasta var bragfræði hans,
sem Bjöm Jónsson ritstjóri gaf út 1891,
og fyrir löngu er ófáanleg bók. Sagt er, að
Helgi hafi verið nokkuð hagmæltur, en
það þótt heldur stirt. Sr. Helgi var lágur
maður vexti og grannur, en lipur og af-
burðagóður glimumaður. Hefi ég heyrt,
að beljakar og heljarmenni hafi ekki get-
að komið honum af fótum, jafnvel eftir
að hann var orðinn aldraður maður. Sr.
Helgi mun hafa verið hæglátur maðui' og
spaklyndur, en þó þéttur í lund.
Nú skal aftur nánar vikið að Magnúsi
Einarssyni og konu hans, Rósu Árnadótt-
ur, en mér ætlaði að ganga illa að afla
staðgóðra upplýsinga um ætt hennar og
uppruna.
Faðir Magnúsar, var Einar Þorfinns-
son, Péturssonar frá Hvdtanesi. Kona Þor
finns og móðir Einars var Ingibjörg Magn-
úsdóttir, kaupmanns á Eyrarbakka, Ein-
arssonar, Magnússonar prests í Húsavík.
Kona Einars Þorfinnssonar og móðir
Magnúsar, var Ingibjörg Einarsdóttir, Þið-
rikssonar frá Hurðarbaki í Reykholtsdal.
í þessu sambandi er rétt að gera nokkra
grein fyrir Jóhönnu Guðmundsdóttur, bú-
stýru sr. Helga, þvi fremur, sem ég veit
ekki til að ætt hennar eða uppmni hafi
nokkursstaðar verið rakinn á prenti. Jó-
hanna þessi var hálf-systir Guðríðar, móð-
tn- Ágústs Jósefssonar fyrrv. heilbrigðis-
fulltrúa í Reykjavík. Jóhanna var fædd á
Gaul í Staðarsveit 1825, dóttir Guðmund-
ar Símonarsonar og Sigriðar Jónsdóttur,
sem þá voru vinnuhjú þar. Árið 1828,
hinn 21. april, giftust þau og fóru að búa
á Syðri-Krossum í Staðarsveit. Sigriður
dó þar 26. mai 1831, en Guðmundur 1835.
Foreldrar Guðmundar voru Símon Björns-
son og Guðný Halldórsdóttir, hjón, en þá
vinnuhjú á Laxárbakka. Siðar bjuggu þau
á Kleifárvöllum og liklega viðar þar í
sveit.
Jóhamia mun hafa farið til Ólafs föður-
bróður síns, er hún missti föður sinn 1835,
eða skömmu síðar. Var Jóhanna í ýmsum
vistum í Kolbeinsstaðahreppi, m. a. á
Litlahrauni. Hinn 26. júlí 1848 eignað
ist hún barn með bóndanum þar, Bárði
Sigurðssyni, var það drengur og skírður
Kristján. Hann komst upp, kvæntist og
fór til Vesturheims.
Hinn 3. okt. 1851, eignaðist Jóhanna
annan son, með Einari Jónssyni, sem þá
var vinnumaður í Vogi á Mýrum. Hann
var skírður Einar.
Liklega er það árið 1854, sem Jóhanna
ræðst til vistar að Jörfa til Helga Sigurðs-
sonar, sem þar bjó þá. Hinn 2. ágúst
1855 eignast Jóhanna eitt barn með þriðja
manni, er það stúlka, og skirð Rósa, en fað-
ir hennar talinn Árni Sigurðsson silfur-
smiður, bróðir Böðvars á Litlahrauni, en
hann var heimilismaður á Jörfa árið 1854.
Þegar Rósa Árnadóttir var ársgömul, var
hún tekin til fósturs af hjónunum í Kross-
holti, þeim Þorvaldi Hannessyni og Ást-
riði Hallbjörnsdóttur og þaðan er hún
fermd 1870. Árið 1872 fluttist Rósa svo
lil Jóhönnu móður sinnar, sem þá var
orðin bústýra hjá síra Helga á Setbergi.
Árið 1875 fluttist Rósa enn með þeim að
Melum í Melasveit og var þar í tvö ár.
Þaðan fluttist hún svo út á Akranes, og
giftist þar 16. október 1880, Magnúsi Ein-
arssyni frá Steinsholti, sem hér hefur
íýrr verið nefndur.
Jóhanna Guðmundsdóttir mun hafa ver-
ið í þjónustu síra Helga óslitið frá 1854—
1883, er hún fer til Ameriku, fyrst sem
vinnukona, en síðar sem bústýra hans,
(en hvergi get ég fundið að þau hafi gifst).
Með henni fara þangað synir hennar og
síra Helga, Lárus og Jóhannes. Þetta ferða-
lag Jóhönnu og sona hennar til Ameríku
þykir mér harla einkennilegt. Hún nær
sextug að aldri, eftir að hafa verið með sr.
Helga nær 30 ár, en hann hins vegar gam-
all maður; en enga sennilega skýringu hefi
ég getað fundið fyrir þessu.
Framhald
KAUPIÐ,
LESIÐ OG GEYMIÐ
AKRANES
AKRANES
61