Akranes - 01.07.1952, Síða 5

Félagsheimili Samvinnumanna, Bifröst í BorgarfirSi.
um —, og Jötunn h/f,
véla- og viðgerðarverk-
stæði. Þá má minna á
þrjú Tyrirtæki Sam-
bandsins á sama stað;
íshúsið Herðubreið og
Garnahreinsunarstöð-
ina, sem bæði hafa
mikla þýðingu fyrir
framleiðsluna til sveita
og Kirkjusand h/f, sem
annast verkun á sjá-
varafurðum. Trygging
arstarfsemi samvinnu-
manna hefir mjög rutt
sér til rúms síðustu
árin, og náð hinum
glæsilegasta árangri.
Samvinnutryggingar
annast nú sjó- bruna-
bifreiða- og endurtrygg
ingar, en Andvaka líf-
tryggingar. Er hér um
að ræða hina merki-
legustu starfsemi, sem
þegar hefir látið mikið
gott af sér leiða, en á
þó vafalítið eftir að
gera enn meira gagn á
komandi tímum. Þá er
starfsemi Fasteigna-
lánafélags samvinnumanna nýr og athygl-
isverður þáttur í samvinnustarfinu. Helfir
hann þegar opnað mörgum möguleika til
þess að eignast skjólshús yfir sig og sina,
þótt torfundin verði leið til þess að sinna
á jákvæðan hátt öllum þeim aragrúa
beiðna, sem horist hatfa. Er lánastarfsemi
þessi rekin m. a. í sambandi við liftrygg-
ingar Andvöku. Árið 1946 hóf Olíufélagið
h/f starfsemi sína sem fyrsta alíslenzka
olíufélagið hér á landi. Varð það fyrir
tilverknað samvinnusamtakanna, i félagi
við stærstu olíusamlög útvegsmanna viðs-
vegar um landið, og nokkra aðra aðila.
Er þess vissulega að vænta, að félaginu
auðnist að verða til sem mestra nytja
varðandi eðlilegt og heilbrigt ástand í
olíuverzlunarmálum landsmanna. Er a. m.
k. ekki auðvelt að sjá, hverjum aðila öðr-
um ætti að vera jafnvel treystandi í þvi
efni, hvað þá betur.
Ekki má, þótt á stóru sé stiklað, minnast
svo á samvinnustarif nokkurs lands, að
eigi sé getið annars en þess, sem verzl-
unar- og viðskiptamálunum viðkemur.
Hvort sem litið er til „grundvallarlaga“
samvinnuhreyfingarinnar á alþjóðlegan
mælikvarða eða eigin laga SlS og sam-
þykkta sambandsfélaganna sjálfra; hvers
einstaks þeirra — blasa við augum ákvæð-
in og skyldurnar í sambandi við fræðslu-
og félagsmál samtakanna. Og þótt alxnennt
hafi í þessu efni, hér sem annars staðar,
verið gert minna en skyldi og vilji og
votnir hinna beztu samvinnumanna á
hverjum tima stóðu til, verður það þó að
segjast, að víðast hvar hefir orðið vart
nokkurrar viðleitni kaupfélaganna til at-
hafna á þessu sviði og sums staðar allmik-
illar. Yrði of langt mál hér að fara út í
atriði varðandi einstök sambandsfélög.
Skal hins heldur freistað, að nefna nokk-
ur dæmi úr sögu Sambands íslenzkra sam-
vinnufélaga til sannindamerkis um skyldu-
rækni og skilning þess á orðalagi og anda
viðkomandi samvinnuákvæða.
Þegar á fyrstu staiifsárunum voru ráðnir
merkismenn til fyrirlestrahalds víðsvegar
um landið. Þrátt fyrir erfiðar samgöngur
heimsóttu þeir marga staði, ræddu og
fræddu tun samvinnumál o. fl. Voru ýmsir
sem sinntu þessum störfum. Má þar
helzt tilnefna þá Yztafellsfeðga, Sigurð
og Jón, Sigurð á Arnarvatni og Benedikt
frá Hofteigi. Það var ekki Ifýrr en 1946,
að sérstakur erindreki var ráðinn. Hefir
hann síðan ferðast um milli sambands-
félaganna og í einstakar deildir þeirra
sumra hverra, verið málflytjandi á veg-
um annarra samtaka og flutt fræðsluerindi
um samvinnumál í mörgtun skólum lands-
ins, og oftast sýnt kvikmyndir um leið,
til fræðslu og skemmtunar. Árið 1907 tók
Sambandið að gefa út timarit, og hefir
gert það óslitið síðan. Ekki hét það frá
upphafi nákvæmlega sama nafni, frekar
en Sambandið sjálft, en „Samvinnan“ hef-
ir lengi verið, og er ennþá, langsamlega
útbreiddasta tímarit landsins, enda jaifn-
framt hið vandaðasta og ódýrasta. Sam-
vinnuskólinn hóf starfsemi sína 1918, og
var 30 ára afmælis hans veglega minnst,
m. a. með útgáfu vandaðs afmælisrits.
Hefir hann frá upphafi verið hin merk-
asta fræðslustofnun. Bréfaskóli SlS er nú
kominn á annan áratuginn að aldri. Er
hann eini bréfaskólinn í landinu. Hefir
starfsemi hans mjög farið vaxandi síðustu
árin, og getur fólk á öllum aldri aflað
sér staðgóðrar þekkingar í mörgum mikils-
verðum námsgreinum og hagað sjálfsnámi
sinu alveg eftir þvi, sem bezt hentar með
tilliti til alvinnuhátta og annarra aðstæðna.
Fyrir nokkrum árum keypti SlS bóka-
útgáfuna Norðra á Akureyri. Hefir starf-
semi hennar síðan farið mjög vaxandi, og
gefur Norðri nú út árlega margar merkar
bækur og hefir sérstaklega lagt rækt við
þjóðleg fræði. Hefur hann fyrir skömmu
hafið útgáfu nýs timarits, „Heima er bezt.“
Sézt í sjálfri nafngiftinni að hverju ritið
vill stuðla, og mun nú mörgum þjóðholl-
um manni ekki finnast af veita, þegar
tekið er tillit til tiðarandans annars vegar,
en viðhorfs langflestra svokallaðra „heim-
ilisrita“ hins vegar.
Þá hefir verið brugðið upp nokkrum
skyndimyndmn úr starfssögu kaupfélag-
anna og Sambands íslenzkra samvinnu-
félaga. Lítið segja þær þó nm sjálft líf
og starf þeirra mörgu heiðursmanna, sem
á midanförnum áratugum hafa lagt fram
AKRANES
77