Akranes - 01.07.1952, Qupperneq 22

Ölafur B. Bjömsson:
Þættir úr sögu Akraness, V. 38.
HVERSll AKRANES BYGGÐIST
4. kafli. — 1870—1900. — Byggingar batna.
82. Marbakki. (framhald).
Jóhanna mun hafa verið gjörvuleg kona
ásýndum og vel verki farin, t. d. ágæt
saumakona. En hún mun hafa þótt nokk-
uð laus i rásinni og gefin fyrir karlmenn-
ina, ef marka má af því að hafa átt böm
með fjórum mönmnn. Sagt er, að hrepp-
stjórinn í Kolbeinsstáðahreppi, Sigurður
Helgason, fyrrnefndur, faðir síra Helga,
hafi átt að gera þessa vísu um Jóhönnu:
Fallega Jóka fötin sker,
sem fagrir saumar prýða.
En stakkinn handa sjálfri sér
sizt hún kann að sníða.
Hvort sem vísan er eftir Sigurð, eða
hún hefur verið kveðin af öðrum í hans
orða stað, gæti hún — svo vel gerð sem
hún er — verið eftir Sigurð, því að hann
var talinn vel skáldmæltur.
Magnús Einarsson mun vera á Mar-
bakka til ársins 1889. Árið áður en hann
flytur að Marbakka var hann á Litlu-
Gnmd, en eftir að hann fer frá Marbakka,
flytur hann að Bakka, og þaðan flytja
þau hjón svo til Ameríku árið 1893.
Bróðir Magnúsar á Marbakka, var Ól-
afur Einarsson, frá Tungu i Svínadal, er
drukknaði með Halldóri snikkara 23. nóv.
1880.
Magnús Einarsson hefur sjálfsagt verið
allvel greindur og eftir atvikum minnug-
ur. Má sjá það á nokkrum endurminn-
inginn, er hann ritar í Ingberg 29. maí
1930, þá nær áttræður að aldri. Að von-
um hafa slæðst þar inn margar villur, þar
sem eingöngu er stuðzt við minnið, en
í þessari ritgerð gerir hann grein fyrir
mjög mörgum búendum á svæðinu utan
Skarðsheiðar, frá því fyrst hann
man eftir sér og til þess er hann flytur
til Vesturheims. Magnús er fæddur í
Steinsholti 8. sept. 1853 og skírður sama
dag, af sr. Jakobi Finnbogasyni á Melum,
(föður sr. Þorvaldar Jakobssonar, sem enn
er á lífi og elzti prestvígður maður í land-
inu nú. en sr. Þorvaldur er faðir Finn-
boga Rúts Þorvaldssonar verkfræðings).
Þessar endurminningar Magnúsar eru
prentaðar í „SELSKINNU" 1948, með
mikilsverðum viðaukum og leiðréttingum
Ásmundar Gestssonar og Ólafs Þorsteins-
sonar og með formálsorðum Snæbjarnar
Jónssonar. Þrátt fyrir þessar leiðréttingar
eru enn nokkrar villur í „SELSKINNU,“
og vil ég hér með leiðrétta þær, fyrst hér
gefst tilefni til. Á bls. 135 er talað um
Guðrúnu, systur Erlendar í Teigakoti á
Álftanesi, (á að vera Akranesi). Á bls.
140 er sagt, að kona sr. Odds Sveinssonar
á Rafnseyri hafi heitið Þórunn, en á að
vera Þóra. Á bls. 141 er talað um Innra-
Vog, en á að vera Innsti-Vogur. Á sömu
síðu er og talað um Jón og Halldóru i
Yztuhúsum, en á að vera i Hjallhúsi. Efst
á bls. 142 er í sambandi við Hlið talað
um Sigmund og Þóru össur, (sem lik-
lega á að vera kona Sigmundar), en þar
mun eiga að vera Ólöf, en svo hét síðari
kona Sigmundar. Neðst á sömu bls. er
talað um Einar Einarsson og Gunnhildi í
Nýjabæ. Ef hér er átt við Gunnhildi ljós-
móður og mann hennar, ætti þarna að
standa Einar Þorvarðarson. Ef hins vegar
er átt við Einar Einarsson son þeirra,
sem bjó eftir þau í Nýjabæ, hét kona hans
ekki Gunnhildur, heldur Guðrún, dóttir
Jóns bónda Þórðarsonar í Norðtungu.
Þetta eru helztu villurnar, að því er
tekur til Akraness og nágrennis, en að
auki eru ályktanir Magnúsar í niðurlagi
greinarinnar, í sambandi við verzlun á
Akranesi á þessu timabili alveg fráleitar.
Hafa fyrrnefndir menn gert því atriði
allgóð skil í athugasemdum sinum og tel
ég því ekki þörf að fara um það frekari
orðinn hér.
Eftir Magnús Einarsson og sr. Helga,
kemur að Marbakka 1899, mikill dugnað-
armaður, Magnús Helgason og kona hans
Guðrún Jónsdóttir. Þau voru hin mestu
myndarhjón og dugnaðarfólk en fátæk,
enda var þá og hafði verið hin mestu erf-
iðleika- og harðindaár. Guðrún var vel
greind, vel vinnandi og hin glæsilegasta
kona. Samvista þeirra hjóna naut ekki
lengi, því að hann druknaði eins og fleiri
Akumesingar, fyrr og síðar. Skeði það
rétt við bæjardyr Guðrúnar og barnanna,
þvi að hann dmkknaði í Krókasundi, hinn
5. maí 1894. Er þeirra hjóna og bama
þeirra getið nokkuð rækilegar í 8-—9 tbl.
1947-
Eins sonar þeirra er þó ekki getið. Hann
hét Helgi, og drukknaði 8. marz 1902,
hinn efnilegasti maður og sárt saknað af
mæddri móður og systkinum. Þannig fóru
þar feðgamir í sjóinn. Jón á Haukagili
orti falleg eftirmæli undir nafni móður-
innar. Þau eru birt í 7—8. tbl. 1951, en
þar er Helgi þessi (neðanmáls) ranglega
talinn hálfbróðir Guðmimdar Narfasonar.
Með Magnúsi Helgasyni dmkknuðu
þessir menn:
Gamalíel Guðmundsson Marbakka 34
ára.
Kristinn Guðmundsson frá Götuhúsum
23 ára.
Jón og Bjami Halldórssynir frá Brúar-
reykjum, sá fyrrnefndi 24 ára, en sá síð-
ari 21 árs.
Magnús Helgason kemur örlítið við
sögu kirkjufærslumálsins frá Görðum, og
skal þess því lítillega minnst hér. Árið
1882 var því fyrst hreyft hér í Æfingafé-
laginu, að flytja kirkjuna frá Görðum of-
an í Skagann, en það var gert af Snæbirni
Þorvaldssyni, sem lengi hélt þvi máli vak-
andi af miklum áhuga og dugnaði. Þetta
mál var lengi á döfinni og sótt af hinu
mesta kappi. Árið 1891, 2 og 3, lá Æf-
ingafélagið svo að segja niðri, og liggur þá
kirkjufærslumálið niðri líka. I ársbyrjun
1894 vaknar félagið aftur til lífsins og
hefur starf af miklu kappi og eru haldnir
þéttir fundir. 21. janúar vekur Magnús
Helgason málið upp að nýju og skrifar
langa greinargerð og tillögu, er hann legg-
ur fyrir fund þennan dag, en skjalið er
dags. á Marbakka 19. janúar. Þama ræðir
Magnús ekki aðeins kirkjufærsluna, held-
ur samhliða og engu síður hvar hin nýja
kirkja eigi að standa. Hann segir að það
muni allmargir vera þeirrar skoðunar að
kirkjan eigi að standa á sinni eigin lóð,
t. d. Kirkjuvallalóðinni, en honum finnst
það ekki lýsa miklum fegurðarsmekk að
reisa vandað skrautlegt Guðshús innan
um torfkofana, sem séu á kirkjulóðinni.
Hann gerir lítið úr skoðunum þeirra, sem
ekki þori að velja henni stað neðar á Skag-
anum vegna þess hve lóð þar muni verða
dýr. Magnús ræðir svo um ýmsa staði,
sem komið hafi til greina, en niðurstaða
hans er, að það muni vera í alla staði
heppilegt, að reisa hina nýju kirkju, þar
sem Sandabær; sé „það er nokkuð nærri
miðjum Skaganum eftir breidd hans, líka
er gott útsýni þaðan í allar áttir, einnig
langt frá öllum kotum eftir því, sem hér
getur gerzt. Þá er ég lika viss um, að hún
yrði svo há, að allur Skaginn lyti henni.
önnur er líka mín meining, að sá maður,
sem á þar lóð, mundi ekki selja hana með
okurs verði ef hún annars væri föl.“
Þetta er upphaf kirkjufærslmnálsins í
síðustu lotunni, finnst mér því rétt að
geta hér hins ríka áhuga Magnúsar Helga-
sonar í þessu máli. Er auðheyrt, að honum
er þetta hjartans mál, og að hann gerir
sig ekki ánægðan með neitt litið eða lág-
kúrulegt í sambandi við hina væntanlegu
kirkju. En Magnúsi entist ekki aldur, til
að fylgja þessu máli eftir eða flýta fyrir
framgangi þess, því að hann drukknaði
þetta sama vor eins og áður er sagt.
Árið 1894 er Hallgrímur Tómásson líka
á Marbakka.
Árið 1895 kemur þangað Ármann Þórð-
arson frá Fiskilæk, ásamt konu sinni Stein-
unni Þórðardóttur, Þorsteinssonar frá
Leirá. Ármann var ágætur smiður og á
94
AKRANES