Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.12.1964, Qupperneq 21

TlMARIT V F1 1964
77
IMotkun rafreiknis til úrvinnslu gagna
við jarðræktartilraunir
Eftir Hólmgeir Björnsson, agronom.
I reikniheilanum hafa í vetur verið gerðar upp
jarðræktartilraunir framkvæmdar við Bænda-
skólann á Hvanneyri. Uppgjörið er fólgið í út-
reikningi á uppskeru á hektara og meðaltölum,
og gerð var sveiflurannsókn (variansanalysa) á
flestum tilraunaniðurstöðum. Samtals var reikn-
að út fyrir um 850 tilraunareiti frá síðastliðnu
sumri og sveiflurannsókn gerð á nokkrum eldri
niðurstöðum.
Sem dæmi um algenga tegund jarðræktartil-
rauna má taka tilraun með vaxandi áburðar-
skammta t.d. af köfnunarefni. Ef reyndir eru 4
misstórir áburðarskammtar, er tilraunin sögð
f jórliða. Áburðarskammtarnir eru bornir á 4
Dæmi um skipun reita í jarðræktartilraun. Rcltur sá,
sem uppskera er vegin af, er skyggður.
jafnstóra reiti, sem liggja samhliða. Algengasta
reitarstærð og lögun er nú um 9 x 4 m. Dregið
er um innbyrðis röð reitanna. Þetta er svo end-
urtekið, oftast fjórum sinnum. Hverjir 4 reitir
niynda svonefnda endurtekningu eða bloklc, og
er ávallt einn reitur af hverjum lið í blokkinni.
Blokkirnar eru oftast látnar liggja saman, svo
aó sem minnstur munur verði á landi innan til-
raunarinnar.
Uppskera er vegin af reitum, sem eru nokkru
uunni en áburðarreitirnir til að forðast jarðar-
ahrif. Þá eru einnig tekin sýnishorn af uppskeru
til ákvörðunar á þurrefnisprósentu og efnagrein-
Mga, og stundum gerðar ýmsar aðrar mælingar
°g athuganii'.
Uppskeru hvers reits má tákna þannig:
X + Y, + Yo + Ýa
X er raunverulegt uppskerumeðaltal reitanna.
Hólmgeir útskrifaöist frá Menntaskólanum í Reykja-
vík 1956. Lagði stund á búvísindi við Landbúnaðarháskól-
ann í Ultuna i Svíþjóð og lauk prófi þaðan 1961. Vinnur
nú við Bœndaskólann að Hvanneyri.
Y, er raunverulegt frávik meðaltals
blokkarinnar frá X
Y-2 er raunverulegt frávik meðaltals
liðsins frá X
Y;. er tilviljunarkennt frávik, sem stafar af frjó-
semismun innan blokkar og skekkju vegna
ónákvæmni í framkvæmd. Þetta frávik er
oft nefnt skckkja.
Sveiflurannsókn (variansanalysa) er fólgin í
því að reiknað er meðaltal af kvaðrati ofantal-
inna þriggja frávika. Útkomurnar eru nefndar
varíans. Taka verður tillit til þess að raunveru-
legt X er ekki þekkt og hinir fundnu varíansar
cru áætlanir, sem verða því nákvæmari, sem end-
urtekningum fjölgar. Að lokum er svo fundinn
varíanskvótinn eða F-talan, sem er kvótinn milli
varíans fyrir liði og varíans fyrir skekkju. í töfl-
um má svo finna hvort og með hve miklum lík-
um mismunur á uppskerumeðaltölum liða er raun-
hæfur, þ.c. hvort sennilegt sé, að hann stafi af
tilviljunum fyrst og fremst, eða að hann sé raun-
verulegur. Yfirleitt er þess krafizt, að a.m.k. 95%
líkur séu á, að mismunur sé á tilraunaliðum til
þess að hann verði talinn raunhæfur.
Auk einfaldra tilrauna eins og þeirrar, sem
áður er nefnd, eru svo ýmsar viðameiri tilraunir,
t.d. þar sem tveir eða fleiri þættir breytast inn-
an sömu tilraunar. Einnig eru tilraunir, þar sem
tilviljunin hefur minni áhrif á skipun reita en
áður er lýst.
Reikningar þeir, sem hér hefur verið sagt frá
í nokkrum aðaldráttum, eru nokkuð tímafrekir
og hafa til þessa orðið að sitja nokkuð á hakan-
um, en þeir eru forsenda þess, að unnt sé að
leggja raunhæft mat á gildi tilraunaniðurstaðna
og þeir verða mikilvægari eftir því sem tilrauna-
starfsemin verður umfangsmeiri. Úr þessu ræt-
ist með tilkomu reikniheilans. Jafnvel hinir ein-