Dagblaðið Vísir - DV - 25.05.2004, Blaðsíða 24

24 ÞRIÐJUDAGUR 25. MAÍ2004
Fókus DV
í síðustu viku voru tveir hápunktar Listahátíðar í boði, japanskur flokkur skollóttra karla í pilsum
sýndi Hibiki og þrettán manna flokkur frá Berlín dansaði og gekk verkið Körper. Páll Baldvin Baldvins-
son fór á báðar sýningar og hefur eitt og annað um þær að segja - eins og venjulega.
r
„Körper verður að teljast einn
framsæknasti viðburður Listahátíðar
í Reykjavík 2004,“ segir í leikskránni
sem dreift var frumsýningarkvöldið á
Kroppaverki Söshu Waltz í síðustu
viku. Löngu fyrr var sami innsláttur
negldur inm' vitund kúnnanna í vlð-
tækri og lúmskri kynningu: megin-
myndefnið úr sýningunni sem hefur
farið víða um meginlandið og vestur
um haf er jú naktir líkamar, berir karl-
ar og konur. Nekt er áberandi í sýn-
ingunni sem í samhengislausum
myndbrotum virðist byggja á laus-
legri úttekt á líkamanum.
Forsögn
Það er sláandi við alla kynningu á
dagskrárefni Listahátíðar að áhorf-
endum er sagt fyrir: ekki einungis um
listræn eigindi, heldur líka um inni-
hald. í löngu máli í viðtölum og grein-
um er atburðurinn sjálfur útlistaður,
vinnuferlið skýrt og ætlun lista-
mannsins útmáluð í stóru og smáu.
Kontrólfríkin í listmiðlun eru í kynn-
ingu sinni farin að minna ískyggilega
á sölumenn... tja hvaða samlíking er
við hæfi: sölumenn á bílum eða
hljómtækjum.
Þetta er ógeðfelld þróun og ólýð-
ræðisleg, hún er líka til marks um
hversu afstrakt inntak og opið - inn-
tak/inntaksleysi - er orðið rfkjandi og
það bæði vita og finna sölumenn vör-
unnar, meistarinn sem er upphafs-
maður verksins og hinir fúsu lærling-
ar: blaðamenn, kynningarpésar og
miðlar á rásum og blöðum. Það verð-
ur bara á endanum að segja fólki
hvað þetta er og hvað því á nú að
finnast. Gamfa kenningin: „You
cannot print it in the program" er
löngu úr sér gengin. Partur af fram-
setningu listaverksins er að segja
hvað það er. Annars verða allir að
ráða úr því sjálfir. Og það er ekki hægt
- eða hvað?
Stýripinnar
Körper og Hibiki, þýskt og jap-
anskt dansleikhús - áður hétu þetta
bara listdansar en ruggum ekki þeim
bát, við föllumst á hugtakið dansleik-
hús til að lýsa tilteknu tímaskeiði í
nútímadansinum - þessir tveir flokk-
ar eru vafalítið dýrustu viðburðirnir á
listahátíð. Partur af áróðrinum fyrir
þessum 900 sætum sem þurfti að fylla
á hvorn flokk - líklega með rúmlega
600 samanlagt miðum fyrir embætt-
ismenn ríkis, bæjar, fjölmiðlamenn
og listaelítuna, var fyrirferð leik-
mynda: þrír gámar, tíu tonn osfrv.
Þetta er innihaldslaus áróður, ekki
jafn lágkúrulegur og verðmætabullið í
Ólafi Kvaran og kó hjá Listasafni Rík-
isins um postulínsstyttu Koons
(Homage a Bing og Gröndal) en álíka
þvaður.
Smekkleysuverðlaun
Annað búllsjitt sem var í gangi
kringum þessi tvö atriði var ekki kom-
ið ffá kynningardeild Listahátíðar,
heldur forystumönnum hópanna:
Amagatsu og Waltz tæptu bæði á inn-
taki verka sinna: hann með vísun til
Hfrósíma og Þjóðverjinn gaf laumu-
lega í skyn að verkið hefði þróast upp-
úr Gyðingasafni arkitektsins Liebes-
kind. Þarna er líka sleginn tónn fyrir
viðtakandann sem er svo vitlaus: Aha
- atómsprengjan og helförin. Auðvit-
að, ég skil þetta betur núna.
Þetta er hámark smekkleysunnar.
Ef ekki væri beinlínis verið að benda á
þessi hörmulegu minni úr sögu síð-
ustu aldar mætti skoða verkin sem
eitthvað aUt annað: hugleiðingu um
ræktun á peoníum og tilbrigði við
læknisleik bama t.d. Svo galopin eru
þau.
Framúrskarandi/frábær
En hvernig voru sýningamar sem
alltof fáir áttu kost á að fá aðgang að?
Þetta vom fallegar sýningar, hvor
með sínum hætti, fluttar af þraut-
þjálfuðum og öguðum listamönnum,
skapaðar af miklu hugarflugi og
myndvísi, komnar úr tveimur geróhk-
um menningarheimum: japanska
verkið var í nokkmm aðgreindum
þáttum og breytti um listbrigði í flest-
um þó er það vart sundurgreinanlegt
í minningunni: var það dimmblátt
þar eða var það seinna?
Tækni dansaranna byggðist ekki
síst á afar hægum hreyfingum, svo
hægum á stundum að ekld virtist
hreyfing, en svo hratt og snöggt en
samt hægt. Með sex dönsumm náðist
samfelld ffiðsöm kennd og heilög í
huganum, hljómlist undir sem var ffá
dropafalli í skarkandi drunur. Mynd-
in var úr fjarlægð heil og sívirk eins og
lífræn vera í djúpum sjó og sandur
undir í undarlegu ljósi: kennslustund
fyrir ljósameistara Þjóðleikhússins:
engin skörp skil hér heldur líðandi
breyting.
Tákn og mið
Ég er ekki viss um að japanska
verkið hafi nokkurn boðskap, engan
tilgang annan en að gára sálina. Sýn-
ingin var undur sem ekki er þjált að
skýra né lýsa: blóm sem opnast, gárur
á fleti, vindhviða í grasi: náttúrulegt
fyrirbæri en þó algerlega tilbúið. Zen-
kennt andóf við veröldinni eins og
hún er hávæmst, virkjuð, vædd, til
neyslu, hröð hávær og hættuleg.
Garður kyrrðar og rósemdar aflukt-
um frá skarkala og háreysti, stáli og
gleri.
Kennslustund á þýsku
Kroppasýningin þýska kom úr
annarri átt en er í sjálfu sér lflca andóf
við nútíma okkar og inní honum
miðjum: þýskur weltsmertz úr tækni-
væddasta og flottasta leikhúsi Evr-
ópu. Waltz konan sem skóp verkið
með samverkamönnum sínum var
reyndar kölluð þangað til starfa þegar
kynslóðin sem skóp ffægð Shaubu-
hne við Lehniner-torg var búin á því
og þurfti ný mið og nýtt umhverfi eins
og grúppa sem hefur spilað of lengi
saman. En fáfengilegt er að kalla það
hús Mekka leiklistar í Evrópu en þó
lýsandi: til Mekka koma menn í trú og
falla ffam í dýrkun á steini. Miðjur
leiklistar í Evrópu em margar.
Margt var skondið í þýsku sýning-
unni. Tiltæki í hreyfingum og átökum
mörg en virtust á köflum leiða í sér-
kurmátm einstakra dansara, þeirra
spor sem vom endurtekin. Sýningin
skiptist eiginlega í tvennt: fyrir og eftir
fall múrsins - margra mannhæða
veggur fellur beinlínis á sviðið og supu
margir hveljur í salnum. Líkamar
teygðir og snúnir, merktir verðmerkj-
um og heitum þeirra við snúið. Verkið
verður þannig löng en brotakennd
hugleiðing um lflcamann í rými: af-
skiptaleysi og afskipti, átök og ein-
semd.
Og svo hvað?
Ég bara veit ekki. Á ferðum sínum
hefur Waltz verið hafin til skýjanna en
lflca ásökuð fyrir innantóma form-
dýrkun. Tjáning hennar sækir á sömu
mið og Magnús Pálsson vildi vísa
leikhúsinu 1957 í kennigrein sinni irm
stöðu leikhússins; leikhús sem byggir
fyrst og fremst á tilfinningalegri
skynjun, rétt eins og afstraktið hafði
gert. Nú er svo komið að þetta er orð-
in hálist, rándýrt skraut sem er til sýn-
is fyrir 0.01% af þjóðunum. Og erind-
ið er orðið svo óljóst, skilaboðin svo
opin að við megum ráða hvað í sem
við viljum: eins og allsnægtaborðið í
búðunum, neyslufrelsið í ofgnótt
ffamleiðslunnar: þú mátt kaupa þér
hvað sem þú vilt - eins er list eins og
þessi: hvað viltu að hún merki? Héma
er leiðarvísir frá forstöðumönnum
hátíðarinnar ef þér er um mun að
hafa eigin skoðun, ráða sjálfur/sjálf í
verkið.
Var það ekki tilgangurinn með
dauða höfundarins - fullkomið val-
firelsi í lestri verksins?
Tímanna tákn
Hingað kómu sem sagt tveir flínkir
danshópar með óræð verk en glæsileg
útlits. Ekkert var til sparað svo þeirra
sýning kæmist til skila. í sviðsrými
Borgarleikhússins var allt opið í ljósa-
loftinu og niður horfðu mörg tveggja
þriggja og fimmþúsund vatta Ijós sem
listamenn þar á bæ láta sig bara
dreyma um.
Á sínum tíma var Listahátíð komið
á til að sýna getu íslenskra lista-
manna, kalla þá til stórvirkja. Reyndar
þurftu þeir að leggja fram vinnu sína
fyrir eldd neitt á tímum svo yfirleitt
yrði eitthvað úr tiltækinu. Nú sýnist
mér stefna í að Listahátíð verði fyrst
og fremst erlend sýning á dýrum at-
riðum sem fara um Evrópu í flokkum.
Mér sýnist lflca að þá megi leggja í
ómældan kostnað við undirbúning
sem okkar fólk fær ekki að láta sig
dreyma um.
Á hátíð sem kennir sig í ár við
sviðslistir er það hrein móðgun að
ekki skyldi efnt til íslenskrar sýningar
með margra mánaða æfingarferli, öll-
um ljósabúnaði sem þurfti, frum-
saminni tónlist, stóru kasti, ffumsmíð
í texta og því sem við viljum segja um
okkur hér og nú. Og síðast en ekki síst:
sýningu sem væri ekki til tveggja
kvölda heldur margra, ekki fyrir örfáa
heldur allan fjöldann. Listahátíð á ís-
landi í Reykjavík.
En það er lflca stefna.
Körper og Hibiki verða lfldega víða
á dagskrá í sumar í Evrópu. Ferða-
langar ættu að h'ta eftir þeim. Þetta
voru fínar kvöldskemmtanir.
Páll Baldvin Baldvinsson
Körper „Kroppasýningin þýska...
er I sjálfu sér líka andófviö nútíma
okkar og innlhonum miðjum:þýsk-
ur weltsmertz úr tæknivæddasta og
flottasta leikhúsi Evrópu."