Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.06.1971, Blaðsíða 11

TlMARIT VFl 1971
21
röring-sparallel: 65° N
midtemeridian: 18° v. for G.W.,
x-aksen tangerer röringsparallel
og er positiv mod vest,
y-aksen tangerer midtemeridianen
og er positiv mod nord,
koordinataksernes skæringspunkt
har fáet koordinaterne (500.000,
500.000)“.
Eins og áður er fram tekið, hafa
Landmælingarnar undir höndum all-
ar hnittölur og aðrar upplýsingar
um þær, og eru þær til afnota hverj-
um, sem þarf á þeim að halda, og
látum við í té afrit af þeim eftir
óskum.
1 janúar 1959, þegar ég tók við
forstöðu Landmælinganna, varð það
eitthvert fyrsta hlutskipti mitt að fá
tilkynningu frá GI um það, aö sam-
kvæmt skipun ráðuneytisins mundi
stofnunin nú stööva allar kostnaðar-
greiðslur til Islandskortanna, og
yrði því allt, sem þeir ynnu fyrir
okkur að greiðast samkvæmt reikn-
ingi. Þetta var ekki annað en það,
sem ég hafði búizt við, og var í
fyllsta máta eðlilegt. Var því ekki
um annað að ræða, en að semja um
kaup á öllum kortabirgðum stofn-
unarinnar og jafnframt um afhend-
ingu frumgagna af kortunum til
prentunar hér heima, enda höfðu nú
verið settar á stofn offsetprentsmiðj-
ur hér heima, sem gátu framkvæmt
prentunina. Hér var um öll þau 226
kort að ræða, sem ég taldi upp hér
að framan.
Þessir samningar gengu sem bezt
varð á kosið og sýndi GI þar, sem
svo oft áður, mikla lipurð og höfð-
ingsskap í garð okkar Islendinga.
Voru öll frumgögnin að kortunum af-
hent okkur að kostnaðarlausu kom-
in til landsins að öðru en því, að við
greiddum aðeins kopíukostnað.
Á sama ári komu fram, að kröfu
NATO, óskir um samvinnu um nýja
kortagerð af landinu í mælikvarða
1:25.000, og var samið um, að Land-
mælingarnar skyldu annast punkt-
mælingar fyrir teiknun eftir loftljós-
myndum og ennfremur myndgrein-
ingu ög ömefnasöfnun, en AMS
skyldi annast teiknun og prentun
kortanna í fyrstu útgáfu. Var á ár-
inu 1959 tekið fyrir svæðið sunnan
60° 30' og vestan 21. lengdarbaugs.
Hér var sannarlega ekki skortur
á verkefnum fyrir hina ungu stofn-
un, sem hafði aðeins tveimur fast-
ráðnum mönnum á að skipa, og var
annar þó enn þá nemandi. En hvað
um það, verkið var unnið með lausa-
fólki, og reyndist Geodætisk Institut
okkur enn drengilega með því að
lána okkur einn duglegasta yfirmann
sinn til þess að hafa daglega stjórn
verksins á hendi.
Kortin af þessu svæði komu svo út
á næstu árum, en þá hafði, vegna
strjálbýlis í landinu, mælikvarðan-
um verið breytt í 1:50.000. Vegna
f járhagsörðugleika og anna hjá AMS,
sem stríðið í Indókína skapaði, hafa
Bandarikin skorið niður fjárveiting-
ar til verksins eftir að lokið var
þessum fyrsta áfanga, og hefur verk-
inu þess vegna verið frestað þar til
friður kemst á.
Landmælingarnar hafa þvi lagt
höfuðáherzlu á endurskoðun og við-
hald dönsku kortanna. Auk þess sem
stofnunin hefur leitazt við eftir föng-
um að veita aðstoð við hvers kon-
ar tæknilegar og vísindalegar rann-
sóknir, svo sem teiknun gróður- og
jarðfræðikorta af landinu, sem nú
eru orðin yfir 50 að tölu. Ennfremur
hefur hún annast teiknun ýmissa
vegakorta og skólakorta o.s.frv., og
er nú heildartala þeirra korta, sem
stofnunin þarf að standa straum af
að nálgast 300. Hún hefur og annast
ljósmyndun úr lofti og látið í té
diapositiv til teiknunar hvers konar
tæknilegra korta, sem hafa verið
unnin t.d. í Forverki eða hjá ýmsum
fyrirtækjum erlendis fyrir skipulag,
raforkumál, vegamál o.fl.
Að lokum vil ég svo skýra frá því,
að stofnunin annast nú orðið sölu og
dreifingu allra korta af Islandi, sem
á markaði eru.
Sífelld endurskoðun
tríhyrninganeta
Við uppbyggingu þríhyrninganeta
hefur 1. gráðu netið ávallt verið sú
grind, sem hærri gráður neta hafa
verið felldar inn í, enda þótt tölu-
vert misræmi kæmi fram milli 1°
netsins og hinna óæðri gráða. Allt
kapp hefur því verið lagt á það að
vanda sem mest til 1° netsins, því
litið hefur verið svo á, að þessi grind
ætti að bera allar aðrar landmæl-
ingar næstu 100-200 ár, en vegna
þess hve mikillar vinnu mæling þessa
nets krefst, hefur ekki verið talið
þjóðhagslega réttlætanlegt að endur-
skoða netið nema með löngu millibili.
Inn í þetta net hefur 2° netið síð-
an verið fellt þannig að undir varla
nokkrum kringumstæðum hefur hnit-
um 1° netsins verið breytt, enda
þótt mælingar 2° netsins væru í
miklu ósamræmi við hin gefnu hnit.
Ástæðan fyrir þessu hefur verið sú,
að ekki er hægt að hnika til ein-
stökum punktum án þess að endur-
skoða alla útjöfnun netsins. Þar sem
allir útreikningar fóru áður fyrr að
langmestu leyti fram i höndunum,
var slík endurskoðun illframkvæm-
anleg.
Með tækniframförum í landmæl-
ingum á síðustu árum er nú orðið
mjög tímabært að endurskoða frá
grunni stöðu 1° netsins, grundvallar-
skipulag landmælinga. I fyrsta lagi
er nákvæmni óæðri gráða netanna
orðin svo mikil, að séu hin þéttriðn-
ari net þanin út í hin æðri og gisn-
ari, má fá nákvæmni, sem stenzt
fyllilega þær kröfur, sem gerðar eru
til hinna æðri gráða neta.
I öðru lagi hafa tölvur gjörbreytt
möguleilíum til allra talnareikninga
og útjöfnunar. Nú kemur mjög til
greina að endurreikna til dæmis allt
1° netið, gefi mælingar í 2° netinu
verulegar spennur. Með öðrum Orð-
um, að í stað þess að láta 1° netið
vera óbreytanlega grind, yrði þvi nú
hnikað til í hvert sinn sem net af
lægri gráðum mynduðu alvarlega
spennu í grindinni.
1 sambandsríkinu Baden Wurtten-
berg í V-Þýzkalandi hefur verið unn-
ið að umfangsmiklum athugunum á
því hve mikilli nákvæmni má ná I 2°
gráðu neti með því að byggja það
upp úr 3° neti. Við þessar mælingar
hafa rafbylgjutæki (Distömat DI 50)
mikið verið notuð. Hefur m.a. verið
kannað hver nákvæmnin verður með
þvi að mæla aðeins hliðar, með því
að mæla aðeins horn (auk grunn-
línu) og loks að nota báðar þessar
aðferðir. Niðurstöður þessara mæl-
inga eru sýndar í töflu 1. Af töflunni
sést að lengdarmælingarnar einar
gefa nákvæmni, sem liggur vel und-
ir því sem krefjast verður í 2. gráðu
neti (um 4 cm).
TAFLA 1.
Meðalskekkja i mælingum á hliðum,
sem til jafnaðar voru 16 km að lengd
Meðalskekkja
Hornmælingar 2,1 cm
Hliðmælingar 2,0 cm
Hliða- og hornmælingar 1,4 cm
Heimild: Prof. K. Gerke og dr. H.
Petzer. Allgemeine Vermessungs-
Nachrichten 8, 1970.