Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.06.1971, Qupperneq 17

TÍMARIT VPl 1971
27
1 nóvember árið 1840 biður svo
danska flotastjórnin Sökort-Arkivet
um greinargerð um, á hvern hátt
hagkvæmast sé að haga sjómæling-
um við Island. Undirtektir Zahrt-
manns, þáverandi forstjóra Det kgl.
Sökort-Arkiv, sem var vanur að nota
hvert tækifæri til þess að afla fjár
til sjómælinga og kortagerðar, voru
ótrúlega neikvæðar, því að I lok
greinargerðar sinnar segir hann, að
stiftamtmaðurinn á Islandi, skip-
stjórar þeir sem í Isíandsferðum séu,
kaupmenn og útgerðarmenn á Is-
landi, séu allir sammála um, að þau
íslenzk sjókort, sem þegar hafi verið
gefin út, séu að öllu leyti nægjanleg
og mælingar því óþarfar.
Nokkrum árum síðar eða árið 1847
virðist Zahrtmann þó hafa skipt um
skoðun, því að i bréfi sínu til Rentu-
kammersins um mál, sem Island
varðar, notar hann tækifærið til þess
að koma því að, að æskilegt sé að
mæla við vesturströnd Islands og
sérstaklega þó í Paxaflóa. Senni-
legt þykir, að það hafi haft
áhrif á skoðanir Zahrtmanns, að
frönsku eftirlitsskipin við Island
höfðu unnið a.ð sjómælingum á ýms-
um stööum við landið vegna hinna
lélegu sjókorta.
Árangur þessa varð sá, að Jarða-
bókasjóður Islands féklc 6000 ríkis-
dali og ,,Jagt“ til ráðstöfunar til sjó-
mælinga. Allt var tilbúið til verksins
vorið 1848, en vegna styrjaldar varð
ekkert úr framkvæmdum.
Árið 1852 reyndi Zahrtmann að fá
innanríkisráðuneytið — en mál Is-
lands heyrðu nú undir það — til þess
að taka verkefni þetta upp að nýju,
en án árangurs, og varð hann að
láta sér nægja að gefa út nýtt sjó-
kort af Faxaflóa í stað þess, sem
gefið hafði verið út 1788, og var hið
nýja kort gert eftir strandmælingum
frá byrjun aldarinnar.
Varðskipið (Stationskibet), sem
sent var á Islandsmið 1862, fékk þau
fyrirmæli að starfa að sjómæling-
um við Island jafnframt öðrum störf-
um, 'og var svo yfirleitt með varð-
skipin eftir það, að þau höfðu sams-
konar fyrirmæli. Reyndin var þó sú,
að lítið varð úr mælingum á þessum
árum, vegna þess að erfiðlega gekk
að samræma verkefni þetta öðrum
störfum skipsins.
1 september árið 1887 gerði Sökort-
Arkivet áætlun um sjómælingar við
Island, að beiðni flotamálaráðuneyt-
isins, og var áætlað að verkið tæki
6 ár, miðað við 4 mánaða vinnu á
hverju ári. Áherzla var lögð á það,
að mælingarnar væru framkvæmdar
frá sérstöku skipi, sem til þess væri
ætlað, en ekki frá varðskipum. Fé
fékkst þó ekki til þessara fram-
kvæmda, svo að enn varð bið á því
að nokkuð yrði gert.
C. F. Wandel forstjóri Det. kgl.
Sökort-Arkiv var skipherra á varð-
skipinu, sem við Island var árin 1889
-91. Vann hann mikið við sjómæl-
ingar á Húnaflóa og gat því gefið
út nýtt lí.ort af því svæði í stað
kortsins frá 1817. Þaö skal þó við-
urkennt, að á þessum árum fór lítið
fyrir eftirlitsstörfum varðskipsins.
Áfram hélt í svipuðu horfi, þar til
fiskveiðar erlendra togskipa fóru að
aukast hér við land. En veiðar þess-
ar voru oft stundaðar mjög nálægt
landi, og því ekki óeðlilegt að land-
helgisbrotum skipa þessara fjölgaði.
Þegar svo mál landhelgsbrjótanna
komu fyrir rétt, komu oft í ljós
skekkjur í sjókortum og annað mis-
ræmi, sem orðið gat til þess, að land-
helgisbrjótar voru sýknaðir.
Þrátt fyrir síauknar kröfur um
betri mælingar og ný sjóltort, fékkst
ekkert fé til þessa verkefnis fyrr en
ríkisstjórn Bretlands ýtti við dönsku
stjórninni í málinu. Árið 1898 var
veitt fé til mælinga við Island, og
REYKJANESHRYGGUR
GEIRFUGLADRANGUR — ELDEVJARBOÐI
3. mynd. Úrklippa úr
var svo á hverju ári fram til 1908,
að mælingunum var talið lokið. Hluti
Breiðafjarðar var þó sérstaklega
mældur árin 1896 og 1913, og var
kostnaðurinn við það verk greiddur
úr ríkissjóði Islands. Svo varð
einnig um aðrar mælingar á ein-
stökum stööum, sem framkvæmdar
voru af dönskum sjómælingamönn-
um á þessari öld.
1 skýrslu varðskipsins, sem var við
ísland árið 1898, segir, að sVo mikið
misræmi sé í mælistöðum á Reykja-
nesi, að ekki sé hægt að nota þá til
staðsetningar við landhelgisbrot. Rík-
issjóður íslands veitti þá fé til þrí-
hyrningamælinga á Reykjanesskaga,
og voru þær framkvæmdar af Det
kgl. Sökort-Árkiv árið 1900. Þessi
byrjun varð til þess að landið var
allt þríhyrningamælt og kortlagt af
Generalstabens Topografiske Afdel-
ing. Þeim mælingum og gerð land-
korta varð þó ekki lokið fyrr en í
lok síðari heimsstyrjaldarinnar eða
árið 1944.
Sjómælingar lágu svo að mestu
leyti niðri á öðrum og þriðja tug
þessarar aldar, eöa þar til ríkisstjórn
Islands tók þessi mál alveg í sínar
hendur vegna síaukinnar kröfu sjó-
farenda um mælingu og afmörkun
siglingaleiða inni á fjörðum og fló-
um. Friðrik V. Ólafsson, skipherra.
mœlingakorti (minnkað).