Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.06.1971, Qupperneq 32
42
TlMARIT VFI 1971
Mælingar og kortagerð Vegagerðar ríkisins
Sigfús örn Sigfússon, deildarverkfr., tók saman.
1. ÞRÍH YRNIN G AMÆLIN GAR
1.1 Yfirlit yfir þríhyrninga- og:
marghyrningamælingar stofnun-
arinnar fyrr og síðar.
Þar til árið 1967, að farið var að
undirbúa framkvæmdir við hrað-
brautir í nágrenni Reykjavíkur, var
mjög lítið um þrihyrninga- eða marg-
hyrningamælingar á vegum Vega-
gerðar ríkisins.
Þó hafa verið lögð staðbundin þrí-
hyrningakerfi ásamt marghyrningum
í sambandi við gerð jarðgangna t.d.
um Stráka við Siglufjörð, í Odd-
skarði og á Breiðadalsheiði á Vest-
fjörðum.
1 sambandi við gerð hraðbrauta
hefur verið nauðsynlegt að setja nið-
ur kerfi þekktra afsetningarþunkta
meðfram veglinunum og hafa þeir
verið mældir og reiknaðir sem marg-
hyrningapunktar. Þetta hefur tekizt
vcl í kerfi Reykjavíkur svo langt sem
það nær, cn þegar komið hefur verið
út í landskerfið, hafa komið í ijós
mjög miklir erfiðleikar vegna óná-
kvæmni í fastpunktum þeim, sem
marghyrningarnir hafa verið tengdir
í. Þessir fastpunktar eru venjulega
landskerfispunktar af 3. og 4. gráðu.
Þannig hefur ekki verið unnt að nota
hnit landskerfispunkta nema sem
grófa viðmiðun við endurmælingu
þrihyrningakeðju vegna kortagerðar
og afsetningapunkta é leiðinni Rvík
- Selfoss og sama er að segja um
leiðina frá Reykjavík upp í Borgar-
nes. Á báðum þessum leiðum hefur
Vegagerð ríkisins orðið að leggja í
mjög mikinn kostnað við að leiðrétta
landskerfið til þess að það geti borið
mælingar, sem nauðsynlegar eru
vegna vegaframkvæmdanna.
Vegna kortagerðar í nágrenni Ak-
ureyrar hefur Vegagerð ríkisins orð-
ið að leggja í mikinn kostnað við að
útvíkka kerfi Akureyrar, sem er
flatt, staðbundið kerfi lagt af Skipu-
lagi ríkisins fyrir nokkrum árum,
vegna þess að landskerfið var talið
ónothæft sem grundvöllur kortagerð-
ar og bæjarmælinga. Kerfi þetta hef-
ur nú verið teygt um 10 km norður
fyrir og um 7 km suður fyrir Akur-
eyri.
1.2 Yfirlit yfir stöðvarmerkingar,
hnitaskrár, ef einhverjar eru,
og útreikninga.
Stöðvarmerkingar eru yfirleitt
boltar festir í klöpp, þar sem hægt
er að koma þvi við, eða steinsteypt
rör, sem grafin eru í jarðveg og fyllt
með steinsteypu og bolti steyptur í.
Reynt er að grafa þessi rör niður
fyrir frost, en nokkur misbrestur
virðist hafa orðið á því stundum,
þannig að nákvæmni slíkra punkta
er nokkuð vafasöm, einkum í hæð.
Hnitaskrár yfir þá punkta, sem
gerðar hafa verið á leiðinni Reykja-
vík-Selfoss og Reykjavík-Borgarnes
hafa ekki verið gefnar út, en þær er
að finna í greinargerðum þeirra ráð-
gefandi fyrirtækja, sem unnið hafa
að þessum útreikningum fyrir Vega-
gerðina og einnig í vinnugögnum
þessara vega, þ.e.a.s. verktakar eða
sá aðili, sem framkvæmir verkið, fær
þessar hnitaskrár til notkunar við
útsetningar.
Útreikningar á þessum mælingum
hafa ekki verið gefnir út að öðru
leyti en því, að þá er að finna í fyrr-
nefndum greinargerðum, sem ráðgef-
andi fyrirtæki hafa skilað Vegagerð-
inni sem verkkaupa.
1.3 Reynsla af notkun landskerfis
Islands
Eins og áður er nefnt (undir 1.1),
hefur reynslan af notkun landskerfis
Islands verið slæm. Marghyrningar
þeir, sem lagðir hafa verið milli lands-
kerfispunkta af 3. og 4. gráðu, hafa
hreinlega ekki lokazt á fullnægjandi
hátt. Mikilli vinnu var sóað í að leita
uppi villur í öllum mælingum til þess
að komast að því hvað ylli því, að
marghymingarnir lokuðust ekki. Nið-
urstaðan varð sú, að það voru lands-
kerfispunktarnir, sem reyndust rang-
ir. Þess vegna hefur þurft að mæla
þríhyrningakeðjur upp á nýtt til þess
að fuilnægja nákvæmni þeirri, sem
marghymingamælingarnar gefa til-
efni til. Landskerfið hefur þannig
fremur tafið mælingarnar en hitt.
1.4 Nákvæmniskröfur í þríhyrninga-
og marghyrningamælingum.
Kröfur um nákvæmni eru almennt
þær, að punktar séu staðsettir með
þeirri nákvæmni, að þeir geti borið
loftmyndakort í mælikvarða allt að
1:500 og, að nákvæmni þeirra fasta-
punkta, sem lagðir eru meðfram
veglínum samsvari kröfum um ná-
kvæmni í staðsetningu mannvirkja.
1.5 Þarfir og óskir um þrihyrninga-
og marghyrningamælingar á
næstu árum.
Þarfir og óskir eru að sjálfsögðu
þær helztar, að landsnetið sé það ná-
kvæmt og gott, að hægt sé að nota
það sem grundvallarnet fyrir þær
mælingar, sem nauðsynlegar eru til
staðsetningar á þeim vegamann-
virkjum, sem ráðizt verður í næstu
árin. Er þar væntanlega einkum um
að ræða hraðbrautirnar frá Reykja-
vík suður og vestur um land, auk
aðalþjóðveganna í kringum hina
stærri kaupstaði og önnur þéttbýl
svæði á landinu.
Einnig virðist brýn nauðsyn að
tengja kort bæja og þorpa í lands-
kerfið, því miklar tafir og mikill
kostnaður hlýzt af því að skipta sí-
fellt um kerfi.
2. HÆÐARMÆLINGAR
2.1 Yfirlit yfir hæðarmælingar
Hæðarmælingar Vegagerðarinnar
hafa frá upphafi verið gerðar í stað-
bundnum kerfum, enda 'oftast mæld-
ar styttri vegalengdir hverju sinni.
Það var ekki fyrr en nú hin síðari
ár, þegar farið var að undirbúa gerð
hraðbrauta hér í nágrenni Reykja-
víkur, að gerðar voru hæðarmælingar
í hæðarkerfi Reykjavíkur. Það hefur
verið framlengt austur á Selfoss og
upp í Hvalfjörð og ætlunin er að
halda áfram með það upp í Borgar-
nes. Þessar hæðarmælingar hafa all-
ar verið gerðar sem fallmælingar
nema einstöku, sem hafa verið gerð-