Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.12.1971, Blaðsíða 36

78
TlMARIT VPl 1971
2.0 Reynsla og notagildi
þríhyrninganeta á Islandi.
Eins og fram kemur í greinargerð-
um hinna einstöku stofnana fást þær
allar meira eða minna við landmæl-
ingar, hver þó í sínum ákveðna til-
gangi og gera þess vegna mismun-
andi kröfur til fastmerkjakerfa
þeirra, sem gengið er út frá. Þessar
stofnanir telja æskilegt að landskerfi
íslands sé það þríhyminganet, sem
gengið skuli út frá og að það sé
nægilega þétt og nákvæmt. Einnig
koma fram óskir um hentuga kort-
vörpun.
Flestar þessara stofnana mæla í
landskerfinu og sumar þeirra hafa
fengizt við endurmælingu þess á stór-
um svæðum til þess að geta síðan
notað það til sinna þarfa. Eftirtald-
ar stofnanir em einkum virkar i
þessu starfi: Landmælingar Islands,
Orkustofnun, Skipulag ríkisins, Vega-
gerð rikisins, Sjómælingar Islands
og Vita- og hafnamálastofnunin.
2.1. Orkustofnun hefur mælt á síð-
ustu tveimur áratugum stór land-
svæði vegna virkjunarframkvæmda
og jafnan tengt mælingar sínar í
1. gráðu net landskerfisins, einstaka
sinnum í 2. gráðuna. 1 greinargerð
Orkustofnunarinnar er að finna yf-
irlitsuppdrætti af þeim þríhyrninga-
mælingum, sem framkvæmdar hafa
verið á hennar vegum. Þetta eru þrí-
hyrninganet af 2. og 3. gráðu, sem
spanna stór svæði sunnan jökla, þ.e.
vatnasvæði Þjórsár og Þórisvatns.
Einnig þríhyminganet af Blöndu-
svæðinu í Austur-Húnavatnssýslu.
Þá hafa verið mæld stór svæði á
Mývatnsöræfum Og áætlað er að
mæla víðfemt 2. gráðu net á Norð-
austur- og Austurlandi vegna vænt-
anlegra virkjunarrannsókna á þvi
svæði. Einnig hefur verið mælt all-
stórt net á Vestfjörðum.
Orkustofnun getur þess, að allar
netmælingar, sem framkvæmdar séu
á hennar vegum, séu tengdar í 1.
gráðu landskerfisins, einstaka sinn-
um í 2. gráðu punkta. Þrihyminga-
net Orkustofnunarinnar af 2. gráðu
eru með hliðarlengdir frá 30 til 50
km.
Orkustofnunin merkir þríhyrninga-
punkta sína með 4 sm löngum og
8 mm breiðum koparboltum, sem
komið er fyrir í klöppum.
Óskir stofnunarinnar um ná-
kvæmni eru þær, að meðalskekkjur
hnita 2. gráðu punkta ættu að vera
undir 0,30 m. Venjulegast mun vera
leitazt við að ná um 0,10 m hnita-
meðalskekkju I 2. gráðunni.
Nýlega hefur Orkustofnunin eign-
azt fullkomið lengdarmælitæki, sem
lengdarmæla má með um og yfir 50
km. Þetta gjörbreytir aðstöðu þeirra
til lengdarmælinga og athugana á
landsnetinu.
2.2. Skipulag rikisins skýrir frá
því í greinargerð sinni að lítið sem
ekkert hafi verið þríhyrningamælt á
þess vegum fram að árinu 1950, en
þá hafi verið ráðizt í þríhyrninganet
Reykjavíkur.
Áður fyrr voru grunnlínur ein-
stakra minniháttar neta mældar með
málböndum, enda náðist ekki meiri
nákvæmni út úr þeim mælingum en
venjulegum marghyrningsmæling-
um. Var sá háttur einnig oftast á
hafður, að lögð voru einföld marg-
hyrningsnet, sem rétt dugðu fyrir
nauðsynlegustu mælingar. Með tii-
komu geodimetersins árið 1965 gjör-
breytast aðstæður Skipulags ríkisins.
Þá ræðst stofnunin í meiriháttar þrí-
hyrningamælingar á ýmsum stöðum
á landinu, en þau verkefni höfðu
verið aðkallandi um nokkurt árabil
vegna væntanlegra kortagerðar og
skipulagsvinnu.
Þessi þríhyrninganet eru, eins og
segir í greinargerðinni, oftast stað-
bundin net Qg sjaldnast í neinum
tengslum við landskerfi Islands,
vegna þess hve gisið það er og eins
hve kortvörpunin er óhentug.
Tilgangur þríhyrningamælinga
Skipulagsins hefur einkum verið sá
að bera loftmyndakort í mælikvarða
1:2000 -1:5000 og jafnframt að skapa
grunn fyrir áframhaldandi mæling-
um, einkum framkvæmda- og eign-
armælingum viðkomandi staða.
Þeir staðir, sem hafa verið þrí-
hymingamældir á síðustu árum á
vegum Skipulags ríkisins eru taldir
upp í töflu 6 og fylgja yfirlits-
myndir af þessum netum.
Ákveðið var að reikna þríhyrn-
inganet Borgamess í landskerfinu
til þess að samræma kortagerð
Skipulagsins væntanlegri kortagerð
Vegagerðar ríkisins, en á hennar veg-
um er hafinn undirbúningur að korta-
gerð frá Kjalamesi í Borgames.
Við stöðvaval netsins var reynt
að velja alla þá landskerfispunkta,
er fundust á Borgarnessvæðinu og
nágrenni þess, svo að flestir punkt-
ar þess væru einnig þekktir í lands-
netinu, því þannig myndu mæling-
arnar tengjast því fastar. Þegar
farið var að reikna kerfið, komu al-
varlegar skekkjur í ljós. Talið
var öruggt, að mælingar og mæli-
kvarði nýja netsins væri mörg-
um sinnum betri en skekkjumar
gáfu til kynna. Því varð að ráði að
endurmæla landskerfið á þessu svæði
um leið og Vegagerð ríkisins lét end-
urmæla landskerfið hér á Faxaflóa-
svæðinu síðastliðið sumar.
Við útreikninga þessara mælinga
fengu landskerfispunktarnir þar efra
verulegar leiðréttingar og var nú
mögulegt að ganga út frá þeim við
endanlega útreikninga á Borgarnes-
netinu. Þó komu þar í ljós einhliða
leiðréttingar, sem gefa visst tilefni
til að ætla að um vissa mælikvarða-
skekkju sé að ræða í landsnetinu á
þessu svæði.
Mælingarnar á Reykjanesi eru um-
fangsmestu þríhyrningamælingar,
Tafla 6.
Bæir og kauptún, sem hafa verið þríhymingamæld af Skipulagi ríkisins.
Staður Iíerfi Mælt og reikn. Mælt af
Akranes Staðb. 1965-1966 Forverk
Akureyri — 1966-1969 SK.R, Hnit
Borgarnes Landsk. Isl. 1967-1971 SK.R, Hnit
Egilsstaðir Staðb. 1967 SK.R, Hnit
Grindavík Landsk. (1970) (SK.R, Hnit)
Húsavík Staðb. 1966 SK.R
Isafjörður — 1967- SK.R, Hnit
Keflavík — 1966 SK.R, HÞH.
Neskaupstaður — 1966-1967 SK.R, Hnit
Reyðarfjörður — 1967-1968 SK.R, Hnit
Reykjanes (Landsk.) 1969- SK.R, Hnit
Reykjavík Staðb. 1967 SK.R, Hnit
Sauðárkrókur — 1967 SK.R, Hnit