Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.10.1981, Blaðsíða 19

smiðjunni vera 70—75°C. Saltafköst
pannanna geta numið 30-100 kg á hvern
fermetra pönnuyfirborðs á sólarhring,
eftir hitastigi og styrkleika saltlagar inn
og út úr pönnum.
6.5 Þvottur og frágangur fisksalts
í tilraunaverksmiðjunni er saltið fært
upp á úrsigspall þegar kristöllun lýkur,
og sígur þá mesti hluti móðurlagarins
úr, en eftir verður um 13% raki í
saltinu. Sogsíun minnkar raka niður í
3—4%. Raki þessi er jafnframt mæli-
kvarði á það hve mikil aukasölt fylgja
saltinu, því efnainnihald rekjunnar er
að sjálfsögðu eins og í móðurlútnum,
sem inniheldur nokkurt magn kalsíum-
klóriðs og kalíumklóriðs.
Nú þykir ákveðin efnasamsetning
saltsins heppileg fyrir saltfisk. Til þess að
ná slíkri samsetningu þarf einungis að
skola saltið með saltupplausn af
ákveðnum styrkleika og þvo þannig
burt saltlöginn sem fylgdi saltinu úr
pönnunum þannig að vallausnin kemur
í staðinn. Á þann hátt hefir náðst full-
komin stjórnun á efnainnihaldi saltsins.
6.6 Framleiðsla kalsíumklóriðs, kalíum-
klóriðs og bróms
Móðurlögur sá, sem frá saltvinnsl-
unni kemur, inniheldur ennþá töluvert
af salti og svo til allt kalsíumklór-
ið, kalíumklórið, bróm o.fl., sem upp-
haflega var fyrir hendi. Ákveðnar
hugmyndir voru þegar fyrir hendi um
vinnsluferil þessara efna. Var farið í
gegnum þessa ferla í tilraunaverksmiðj-
unni í smáum mælikvarða. Safnað var
mikilvægum upplýsingum varðandi
uppleysanleika o.fl., sem máli skipti í
þessari vinnslu. Að þessu loknu var
keyrt samfellt í gegnum þessa þætti í
tilraunaskyni, að þeim breytingum
loknum, sem æskilegar höfðu reynst á
aðferðum og meðferð efna.
6.7 Tilraunir með notkun saltsins
Mestur hluti þess salts, sem framleitt
var í tilraunaverksmiðjunni var notaður
til fisksöltunartilrauna og liggja fyrir
veigamiklar upplýsingar þar að lútandi.
Þessar prófanir ná þó einungis til gróf-
salts, því það var sú eina gerð, sem
framleidd var.
Nokkrum tugum tonna af salti þessu
var pakkað í smásölupakkingar og það
selt í tilraunaskyni sem venjulegt matar-
salt. Þetta salt fékk að því best er vitað
undantekningarlaust góða dóma hjá
matreiðslufólki, að því leyti að það þótti
bragðhreint og gefa ferskan keim.
Margt fleira var hægt af þessari tilraun
að læra, sem varðar miklu þegar um
fullgild söluáform verður að ræða.
Prófun var gerð með söltun á sauða-
gærum með salti þessu. Þótti söltunin
gefa góða raun.
Veigamestu tilraunirnar voru gerðar
með söltun fisks. Þær voru fram-
kvæmdar á vegum Rannsóknastofn-
unar fiskiðnaðarins undir stjórn Geirs
Arnesen efnaverkfræðings. Hafa
tilraunir þessar sérstaklega við það
miðast, að kanna hvers konar salt væri
heppilegast til söltunar. Gerðar voru
fjölmargar fullgildar tilraunir með
samanburði á saltgerð þeirri sem valin
var hverju sinni og innfluttu, sólunnu
salti. Saltaðir voru tugir tonna af fiski á
mörgum stöðum á landinu.
Ekki eru tök á að skýra öllu nánar frá
tilraunum þessum hér, en óhætt er að
segja að margir fiskverkunarmenn telja
að Reykjanessaltið hafi ótvíræða kosti
fram yfir það innflutta og að allir eru
þeir ánægðir með hina endanlegu gerð
þess eftir því sem best er vitað.
6.8 Tilraunir með vinnslu fínsalts
Vinna má bæði venjulegt borðsalt og
salt til iðnaðarþarfa úr þessum saltlegi
jafnt og grófsalt. Það er fínsalt eða
„vakuum” salt sem til þeirra þarfa er
notað. Venjulega er finsalt miklu
hreinna efnafræðilega séð en það gróf-
salt, sem rætt var um að framan.
Fínsalt þetta er búið til í lokuðum
kristöllunareimum en því miður hafði
tilraunaverksmiðjan ekki slík tæki. Þótt
engin efi sé á að slíkt salt megi vinna
þarna úr jarðsjónum með góðum
árangri, væri fengur í að prófa vinnslu
þess í tilraunaverksmiðjunni þótt síðar
verði. Að sjálfsögðu er fínsalt líka einn
af meginframleiðsluþáttum Sjóefna-
vinnslu á Reykjanesi síðarmeir.
7. NIÐURLAGSORÐ
Eðlilegt er að nú sé spurt, hver sé hinn
raunhæfi árangur af tilraunastarfsemi
þessari. Vill höfundur þá tiltaka eftir-
farandi atriði framur öðrum.:
1. Tilraunir þessar sýndu svo ekki var
um villst, að framleiðsla salts og
fleiri efna er tæknilega raunhæf.
2. Starfsemin var mikilvægur undir-
búningur starfsmanna jafnt sem
stjórnenda, og veitti beina reynslu
og starfsþjálfun við þessa sérstæðu
framleiðslu.
3. Starfsemin knúði fram lausnir á
tæknilegum vandamálum, sem
komu fram við reksturinn.
4. Tilraunaverksmiðjan auðveldar
uppbyggingu fullgildrar fram-
leiðslu, með því að nýta má
aðstöðu þá sem tilraunaverk-
smiðjan hefir aflað til undirstöðu
frekari starfsemi. Jafnframt gefur
þessi háttur mikið öryggi í allri
hönnun og nýsmíði.
5. Kostnaður við starfsemi þessa hefir
síst verið hlutfallslega meiri, en títt
er um undirbúning mannvirkja
almennt.
6. Árangur af rekstri þessarar verk-
smiðju og önnur starfsemi undir-
búningsfélagsins, hefir þegar verið
tekin til meðferðar á Alþingi. Þar
voru gefin út lög um nýtt félag, sem
skal taka við. Skal það nefnast Sjó-
efnavinnslan hf.
7. Sjóefnavinnslan hf. skal hafa það
hlutverk að framleiða ýmis konar
sölt og önnur efni, úr venjulegum
sjó og jarðsjó. Hún skal ennfremur
stuðla að framleiðslu afieiddra
orkufrekra efna svo sem vítissóda,
klórs, natríumklórats, magnesíum-
klóriðs o.fl. Ætla má að tilrauna-
verksmiðjan se hin eiginlega
kveikja að framgangi þessara mála.
Lætur höfundur svo þessari grein
lokið, fullviss þess, að þarna var vel að
málum staðið hjá þeim, sem gerðu þessa
tilraunaverksmiðju og árangursríkan
rekstur hennar að veruleika.
Höfundar þakkar stjórn Undir-
búningsfélags saltverksmiðju á Reykja-
nesi hf. fyrir leyfi til birtingar á þessari
umræðu hér. Ennfremur þakkar
höfundur Sigurði V. Hallssyni og
Sigurði R. Guðmundssyni fyrir góðar
ábendingar í sambandi við lestur
handrits.
TÍMARIT VFÍ 1981 — 79