Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.12.1981, Blaðsíða 7

Og mikillar þekkingar aflað um þetta
jarðhitasvæði og háhitasvæði almennt.
Yfirlitsgrein um rannsóknirnar birtist
nýlega í jarðhitahefti Náttúrufræðings-
ins (Valgarður Stefánsson 1981) og
verður sú slóð ekki troðin hér frekar,
heldur fjallað um túlkun jarðeðlis-
mælinganna (annarra en úr borholum)
með tilliti til jarð- og vatnafræðiþátta
jarðhitakerfisins. Jarðhitasvæðið við
Námafjall kemur hér líka lítillega við
sögu. Það virðist vera einskonar botn-
langi frá Kröflu og verður vikið að því
síðar í því samhengi.
Á mynd 4 er svokallað flugsegulkort
af Kröflu- og Námafjallssvæðinu.
Kortið sýnir mældan styrk jarðsegul-
sviðsins í jafnhæðarfleti, 800 m yfir
sjávarmáli. Óreglur í mældum sviðstyrk
endurspegla fyrst og fremst ólíka segul-
mögnun þeirra bergskrokka sem flogið
er yfir. Bergi má gróflega skipta í þrennt
eftir áhrifum þess á segulmælingar.
Fyrst er berg sem hefur storknað,
kólnað og seguimagnast í segulsviði eins
og nú er á jörðinni, þ.e. rétt segul-
magnað berg. Yfir því mælist segul-
sviðsstyrkur meiri en í meðaliagi. Þá er
öfugt segulmagnað berg, sem hefur
storknað og segulmagnast á fyrri tíma-
skeiðum, þegar segulsvið jarðar sneri
öfugt við það sem nú er. Yfir því mælist
styrkur jarðsegulsviðsins minni en ella.
Loks er mjög lítið segulmagnað berg,
eins og móberg, og berg sem hefur misst
segulmögnun sína. Hið síðarnefnda er
algengur fylgifiskur háhitasvæða þar
sem jarðhitavökvinn eyðir segulmögnun
úr bergi, sennilega með því að breyta
steindum þess.
Víkjum aftur að flugsegulkortinu á
mynd 4. Þessir drættir eru skýrastir í
segulsviðinu: 1) Hryggur hægra megin
á kortinu með stefnu aðeins austan við
norður. Honum veldur rétt segulmagn-
að berg sem kemur upp í gosum á svo-
nefndum Kröflusprungusveim (Kristján
Sæmundsson 1979). 2) Lægðir yfir
jarðhitasvæðunum við Kröflu og
Námafjall. Einkum er Námafjallsdæld-
in áberandi vegna reglulegrar lögunar.
Lægðirnar eru taldar sýna afsegulmögn-
un bergs af völdum jarðhita. 3) T-löguð
segullægð við Kröflu. Leggurinn á
T-inu vísar suður og niður Hlíðardal í
átt til segullægðarinnar við Námafjall.
Niðurstöður ýmiskonar viðnáms-
mælinga hafa leitt í ljós að jarðhitavatn
rennur þessa leið frá Kröflusvæðinu til
Námafjallssvæðisins (Freyr Þórarinsson
1980). Af því má álykta að hér sé enn á
ferðinni afsegulmögnun af völdum jarð-
hitavatns. Þverstrikið á T-inu snýr
VNV-ASA og það er sú stefna sem
athygli verður fyrst beint að.
Á mynd 5 er sýnt svokallað Bouguer-
leiðrétt þyngdarkort. Því má lýsa
þannig að kortið sýni „þyngdina á
hverjum stað eins og hún mundi
mælast, eftir að flett hefði verið ofan af
landinu niður að sjávarmálsfleti. Þetta
er sambærilegt við það, þegar veður-
fræðingur umreiknar loftþrýstimælingar
til sjávarflatar, áður en hann teiknar
veðurkort”. (Trausti Einarsson 1971,
bls. 222.) Lítum nú á þyngdarkortið á
mynd 5. Þyngdarsviðið vex í átt til
Kröfluöskjunnar, en innan hennar er
það óreglulegt. Þar sem þyngdarkortið
nær aðeins út fyrir öskjuna að sunnan,
er hér sleppt að ræða fyrri þáttinn.
Óreglur innan öskjunnar eiga sér ýmsar
orsakir, til dæmis kvikuhólf undir hluta
hennar og þétt innskot við öskjurimana.
Sé þyngdarkortið skoðað með þessi
atriði í huga, kemur i ljós tvískipting um
línu sem liggur VNV-ASA, þvert yfir
öskjuna. Hér gengur aftur sú athyglis-
verða línun, er áður var nefnd í
sambandi við flugsegulkortið.
Ýmiskonar aðferðum hefur verið beitt
til að mæla viðnám jarðar á jarðhita-
svæðinu og í næsta nágrenni. Að vísu er
ærið mál að skýra mælingarnar fyrir
ókunnugum, og verður sú skýring að
nægja, að lágt viðnám bendir að jafnaði
til jarðhitavatns í bergi. Það er sam-
eiginlegt niðurstöðum allra þessara
mælinga, að skörp lóðrétt viðnámsskil
koma fram rétt norðan við stöðvarhús
Kröfluvirkjunar og virðast þau stefna
VNV-ASA (Ragna Karlsdóttir o.fl.
1978, Freyr Þórarinsson 1980, Helga
Tulinius 1980). Norðan skilanna er við-
nám í jarðlögum mjög lágt og því hafa
þau verið kölluð syðri mörk jarðhita-
svæðisins. Svo virðist sem skilin séu
nokkuð vatnsþétt og hindri rennsli til
suðurs, nema þar sem þau eru rofin af
göngum og misgengjum. Mynd 6 sýnir
nokkur atriði úr niðurstöðum og túlkun
viðnámsmælinganna.
Af framansögðu er ljóst, að VNV-
ASA-læg lína gengur þvert yfir Kröflu-
öskjuna, rétt norðan við stöðvarhúsið,
og skiptir henni í tvennt hvað varðar
alla mælda eðliseiginleika. Norðan
línunnar er t.d. háhitasvæði, mikið heitt
vatn í bergi og lágt viðnám í jarðlögum,
lægð í flugmældu segulsviði og
Bouguer-leiðrétt þyngdarsvið 4—5 mgal
hærra en sunnan línunnar. Hér hlýtur
að vera um að ræða mikla misfellu i
jarðlagastaflanum, enda hefur ekki
tekist að rekja jarðlög milli borhola yfir
þessa línu (Hrefna Kristmannsdóttir
o.fl. 1976). Tvær eða þrjár skýringar
Mynd3. Upptakadýpijaröskjálfta lsniðiA-A’ámynd2. (ÓbirtgögnfráSveinbirni
Björnssyni, Raunvísindastofnun Háskólans. í: Snorri Páll Kjaran o.fl. 1980) /
Earthquake hypocenters on cross section A-A ’ in fig. 2.
TÍMARIT VFl 1981 — 83