Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.08.1984, Síða 8

Jarðeðlisfræðilegum mælingum er
mikið beitt við yfirlitsrannsóknir, þegar
þarf að fá heildarmynd á fremur ódýran
hátt, oft á kostnað nákvæmni. Mynd 10
sýnir helstu tegundir slíkra mælinga sem
að gagni koma vegna neðanjarðar-
mannvirkja. Þar kemur fram sú sér-
staða þeirra, að þær gefa vísbendingu
unt ákveðin atriði, en mæla þau ekki
beint. Fyrir utan hljóðhraðamælingar
(seismic) sem getið var að ofan má
nefna segulmælingar þar sem segulsvið
jarðlaganna er mælt. Segulsvið yfir
berggöngum er ntjög einkennandi og
sjáist slíkt í mælingu má staðsetja berg-
ganginn án þess að önnur vitneskja um
tilvist hans liggi fyrir. Nýlega er farið að
beita hér svokölluðum VLF-mælingum
(Very Low Frequency), sem geta bent á
vatnsleiðandi brotalínur (Þorsteinn
Egilsson 1983). Einnig hefur verið beitt
fljótvirkum spanviðnámsmælingum
(electro magnetic resistivity profiling)
sem mæla þykkt yfirborðslaga á mjög
ódýran hátt (Kristján Ágústsson 1984).
Jarðeðlisfræðimælingar eru því oft
nefndar óbcinar mælingar og fylgja
þeim bæði kostir og gallar. Almennt eru
þetta fremur ódýrar mælingar, sem beitt
er á fyrri stigum rannsókna til að fá
grófa heildarmynd, sem síðan er fyllt
inn í með nákvæmari og dýrari rann-
sókn. Jarðeðlisfræðilegum mælingunt
er einnig bcitt i borholum á síðari rann-
sóknarstiguni, sjá borholumælingar í
kafla 3.4 og töflu á mynd 26.
2.3 Grunnar horanir
Djúprannsóknir vegna jarðganga eru
aðallega kjarnaboranir og rannsóknir
tengdar þeint, en eftir að lega væntan-
lcgra jarðganga er orðin nokkurn
veginn Ijós er oft beitt grunnum cobra-
og loftborunum við væntanlega ganga-
munna, auk þess sem gryfjur eru grafn-
ar þar með gröfum eða ýtum og bergið
e.t.v. sprengt til könnunar ef þurfa
þykir.
Á cobrabornum, sem vegur aðcins 25
kg, er bensínvél og hver sprenging í
hcnni slær aukastimpli niður á hnall efst
á borstöngunum. Þetta nægir til þess að
reka 25 mm sverar stangir niður í laus
jarðlög, sjá ntynd 11. Lagskipting finnst
eftir því hve hratt stöngin gengur niður,
allt niður á ”fast” (Birgir Jónsson
1978).
Loftborar Itafa aðallega verið notaðir
til þess að bora sprengiholur í fast berg
við alls kyns mannvirkjagerð. Borunin
fer þannig fram að borkrónunni er bæði
snúið og hún barin niður mcð aflmikl-
um lofthamri, scm annað hvort er lestur
við bormastrið eða neðst á borstanga-
lengjuna fyrir ofan borkrónuna.
Loftborar geta verið afkastamikil og
hentug tæki til að auðvclda tengingu
milli kjarnahola, sem yfirleitt eru nokk-
uð dýrari. Með því að mæla bor-
hraðann fyrir hvern metra má fá nokkra
hugmynd um hörku jarðlaganna (mynd
12). Einnig eru tekin sýni úr svarfinu,
sem berst upp úr holunni, og er yfirleitt
hægt að greina jarðlögin eftir þeint
(Birgir Jónsson 1978).
Oft eru þessir borar með útbúnaði til
þess að bora niður fóðurrör gegnum
laus yfirborðslög (t.d. OD eða ODEX),
svo að hoian hrynji ekki saman. Getur
Mynd 4. Jarðfrceðikorl og jarðlagasnið ár innanverðum Fljólsdal. Neðanjarðarvirki Fljóls-
dalsvirkjunar verða auslan jarðlagasniðsins, nálcegl Hóls- og Teigsbjargi (Ág. Guðm. 1978).
Mynd 5. Sprungurós sem sýnir helstu sprungiislefniir i ið neðanjarðarvirki BlOnduvirkjiinar.
lieyni er að lúta slærslu hvelfinguna, slöðvarliellinn, smia þvert á sprtmgurnar og sama gildir
fyrir önniir göng eftir þvi seni við verður komið.
24 — TI'MARIT VFÍ 1984