Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.08.1984, Blaðsíða 9

Mynd 6. Nolknn rúmnels.
A) Hallandi plan, l. d. spnmga í bergi, sker neöra h vel kiíln I slórbaugi, sem varpasl (með slefnu
á hápunkt, þ. e. Zenilh) s,em bogi á láréll plan um miðbaug. Póli sprungunnar gegnum miðja
kiiluna er varpað á sama hátl.
B) Rúmnet af miðbaugsplaninu. Vörpun slórbaugsins og pólsins sjásl á nelinu og með þvi að
sniia nelinu er liægl að lesa af þvi slrik, lialla og hallaslefnu sprungunnar.
C) Búið er að selja 350 póla við misfellufleti i berginu inn á miðbaugsplanið (rúmnenð).
D) Dregnar eru jafngildislínur um helslu þyrpingar póla á rúmnelsplaninii og sjásl þa halh og
siefna helslu misfellukerfa (sprungukerfa) í berginu (úr Hoek og Brown 1980).
Mynd 7. Nokkrir berglæknilegir eiginleikar basísks gosbergs á íslandi.
borinn þá borað sig hindrunarlaust nið-
ur i harðari jarðlög, og hentar slíkur út-
búnaður ot't vel fyrir rannsóknir við
jarðgangamunna.
3. DJÚPRANNSÓKNIR
3.1 Kjarnaboranir
Eins og áður sagði eru rannsókna-
boranir vegna jarðganga að mestu leyti
kjarnaboranir þ.e. tekið er samfellt
bergsýni úr borholunum — borkjarni.
Neðst á borstangalengjunni er kjarna-
rör og neðst á því er demantskróna,
mynd 13. Krónan sker sívalan kjarna úr
berginu og gengur hann upp í kjarna-
rörið. Vatni er stöðugt dælt niður um
borstangirnar og kælir það borkrónuna
og skolar frá henni bergsvarfinu sem
berst þannig upp á yfirborðið utan með
borstöngunum.
Hinar ýmsu gerðir af demantskrónum
duga misvel eftir gerð bcrgsins. Kannað
hefur verið hvers konar krónur duga
best hér á landi (Davíð Egilson o.fl.
1984) og í hörðu, sprungnu bergi reyn-
ast best svokallaðar steyptar krónur
(impregnated) með mörgum smáum de-
möntum.
Fram að 1960 voru hcr á landi yfirleitt
notuð einföld kjarnarör, þannig að
skolvatnið streymdi meðfram kjarnan-
um auk þess sem rörið snerist um hann.
Eyddist því kjarninn mjög, sérstaklcga
úr illa samlímdu bergi. Eftir 1960 var
farið að nota tvöfalt kjarnarör sem fór
mun betur með kjarnann. lnnra rörið
hangir í legu og snýst því ekki um
kjarnann og skolvatnið streymir niður á
milli ytra og innra kjarnarörs og er því
ekki í snertingu við kjarnann nema rétt
við krónubanann. Er kjarnarörið var
orðið fullt (3 m af kjarna) þurfti að hífa
það ásamt allri stangalengjunni upp úr
holunni, skrúfa allar stangirnar sundur
og svo saman aftur er öllu var slakað
aftur niður í holuna til að halda áfram
borun. Þetta tók mikinn tíma í djúpum
holum. Eftir 1977 hefur hér á landi
aðallega verið notuð mun fljótvirkari
aðferð við kjarnaborun, svonefnd vír-
hífingaraðferð (wire line system), sjá
mynd 14. Þá er hægt að hífa innra
kjarnarörið með vir upp í gegnum
stangalengjuna og renna því niður
aftur. Sparar þetta gífurlegan tíma og
erfiði, þar sem ekki þarf að hífa upp alla
stangalengjuna þegar kjarnarörið er
orðið fullt, og afköstin því mun meiri,
(Birgir Jónsson I978V
Nú er algengt að kjarnaborar séu
algjörlega knúnir vökvamótorum. Við
það verða þeir mun léttari, en þó enn
mun dýrari en eldri gerðir af borunt sem
TÍMARIT VFI 1984 — 25