Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.08.1984, Qupperneq 10

eru beindrifnir (sjá mynd 15). Mikil
sjálfvirkni er komin í útbúnað til þess að
skrúfa stangir sundur og saman aftur og
raða þeim í grind við hlið bormasturs-
ins. Sparar þetta mikla vinnu.
Meðan lítið er vitað um jarðfræði
svæðis þarf að staðsetja borholur
þannig að þær gefi sem mestar upplýs-
ingar um legu jarðlaganna og hægt sé að
tengja jarðlögin á milli holanna eða úr
holu í bergopnur á yfirborði. Eftir-
farandi atriði ætti að hafa í huga varð-
andi kjarnaboranir:
1. Ekki byrja kjarnaboranir fyrr en
búið er að beita ódýrari aðferðum á
yfirborði eins og hæfilegt þykir.
2. Fyrstu holuna skal bora þar sem
mest óvissa er í jarðlagalíkani mann-
virkjasvæðisins eða þar sem yfirborðs-
athuganir benda til að rannsaka þurfi
nánar. Oft er ekki rétt að bora fyrstu
holuna nákvæmlega þar sem talið er við
fyrstu sýn að væntanlegt mannvirki
verði.
3. Þar sem landslag og erfiðar
aðstæður ráða oft miklu um staðsetn-
ingu borhola, þarf að nota hentug bor-
tæki sem eru auðveld í flutningi.
Borstjórar færa skýrslu um borverkið
fyrir hvern dag eða hverja vakt. Þar er
oft að finna mikilvægar upplýsingar
fyrir túlkun á eiginleikum jarðlaganna,
t.d. borhraða eða lit og hegðan skol-
vatns. Sérstaklega eru mikilvægar upp-
lýsingar um hvernig vatnsstaða breytist í
holunni við borun og þarf að mæla dýpi
á vatn hvenær sem hlé er á boruninni.
Allur kjarni sem upp kemur úr hol-
unni er greindur nákvæmlega og Ijós-
myndaður (mynd 16) og lýsing hans
færð á sérstök eyðublöð (mynd 17). Þar
eru skráðar hæðir á lagamótum og
vatnsborði, lýsing jarðlaga, kjarna-
heimta, hve sprungið bergið er, lekt
o.n.
3.2 Berggæðamat
Framar í þessari grein var minnst á að
meta má berg sem jarðgangaberg með
vissum aðferðum. Þessu berggæðamati
má beita á yfirborði ef góðar opnur eru í
bergið, en annars er því beitt á bor-
kjarna frá viðkomandi jarðgangaleið.
Helstu berggæðamatskerfi sem notuð
hafa verið á síðustu árum eru (Hoek og
Brown 1980):
1. Suður-Afríkukerfið (CSIR Geo-
mechanics Classification), (Bieniawski
1974).
2. Norska kerfið (NGI Tunnelling
Quality Index, eða Q-system), (Barton
o.lT 1974).
Berggæðamatskerfin eru mjög nyt-
samleg, sérstaklega meðan á undir-
búningsrannsóknum stendur til þess að:
1. Bera saman berg á mögulegum
gangaleiðum.
2. Áætla styrkingar í væntanlegum
neðanjarðarvirkjum.
Berggæðamatskerfin má hins vegar
alls ekki nota ein sér til að:
3. Ákveða styrkingu í neðanjarðar-
virki í byggingu.
Styrkingu í jarðgöngunt og öðrum
neðanjarðarvirkjum á að ákveða eftir
aðstæðum sem koma í ljós eftir að
gangagerðin er hafin.
Hér á landi hefur aðallega verið beitt
norska kerfinu (Björn A. Harðarson
1984) og hér á eftir er lýst hvernig það er

. x*,. _ - - 'asi&imi i -•• -•••’•*—
r*rr .• : • _* -ru-. •■: , .fíZr * ■‘■sit.*'
. . ; ■' ■. ''Tr:"-1:".
Mynd 8. Hljóðhraðamcelingum (seismic) beill við könmm á þykkt lausra jarðlaga á mögulegri
skurðleið frá frárennslisgöngum Bessastaðaárvirkjunar í Fljólsdal. í baksýn er Valþjófs-
staðarfjall, sem hlaðið er upp úr nœr láréttuin basaltlögum frá tertier, sums staðar með set-
bergslögum á milli.
HLJÓOHRAÐI í KM/S I---1--1—
yfirborðslog
LEIR
STORKUBERG
GRANÍT
BASALT
MOBERG
SETBERG
FLÖGUBERG ISHALE)
SANDSTEINN
SILTSTEINN
LEIRSTEINN
VÖLUBERG (CONGL.)
PURSABERG(BRECCIA)
■^JÖKULB. OG JÖKULRUÐN
RIPPANLEGT
J L
2
-1---1 I L.
3 4
-J—I I I I I I I
3 EKKI RIPPANLEGT KXWWVT)
AÐ MESTU BYGGT Á CATEPILLAR PERFORMANCE HANDBOOK ED 10 MYNDIN ER
ÖRLÍTIÐ LÖGUÐ AO ÍSLENSKUM AOST/EÐUM (■*■). BREYTINGIN BYGGIR EKKI Á
SKIPULEGRI GAGNASÖFNUN OG SKAL TEKIN MEÐ FYRIRVARA. E 81.06.0799
Mynd 9. Hljóðhraðamœlingar geta bent á vinnsluhœfni mismunandi jarðlaga, þ. e. Iivort
jarðýta með riftönn (hér Cat. 9) vinnur á berginu, eða beita þarf sprengingum.
26 — TÍMARIT VFÍ 1984