Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.08.1984, Qupperneq 12

f
B) BORTIMI s/20cm
50 i i «■ 1 »
DÝPI 39.5 m y . * .
m 1 . \
2 . \
3 . þ ármöl
A . 1
5 .
6 .
7 . r- grof
8 . möi
9 .
1 0 (d -1 22
10.00 29.5 HEGGUR
Mynd II.
A) Dýpi á ,,fasl” kannaö ineð cobrubor nálœgt inntaki vœntanlegra fallganga Fljótsdals-
virkjunar.
B) Oft er unnt aö greina lagskiplingtt nteð cobraborunum. Hér er borhraöalínurit af áreyrum
Jökulsár í Fljótsdal við tnunna væntanlegra frárennslisganga Fljótsdalsvirkjunar.
Einnig er hægt að mæla togstyrk berg-
efnisins.
Hægt er að mæla ýmsa fjaðureigin-
leika bergsins með hljóðhraðamæling-
um (seismic) ef mældur er hraði bæði
P-og S-bylgna (þrýsti- og þverbylgjur),
t. d. dynamiski fjaðurstuðullinn (E,jyrl),
bæði fyrir stóran bergmassa og lítið sýni
úr ósprungnu bergefni. Það síðarnefnda
sýnir hærra gildi en sprunginn berg-
massinn. Ejy,, fyrir lítið sýni mælist
hærri en E úr hægri (statiskri) prófun,
sem tekur tillit til plastískrar hegðunar
sem bergið sýnir að hluta (Griffiths og
King 1965). Með því að bera saman
hljóðhraða í stórum bergmassa og litlu
sýni úr honum, sem sýnir þá meiri
hraða, fæst óbeint grófur mælikvarði á
hver sprunguþéttleiki (RQD) bergmass-
ans er (Sjogren o. fl. 1979).
í þríásaprófi er sívalningur af
bergefni brotinn í pressu, sem einnig
setur hliðarþrýsting á sýnið. Hann á að
samsvara þrýstingsástandi í berginu á
vissu dýpi. I þessu prófi fæst brotþol
bergefnisins við mismunandi hliðar-
þrýsting og þar með brotferill Mohrs
sem gefur viðnámshorn, (f (internal
friction angle) og sýndarsamloðun, c
(apparent cohesion). Ef prófað væri
stórt sýni af sprungnum bergmassanum
fengist lægra brotþol, sjá mynd 22.
(ISRM 1978).
DRI og BWI eru reynslugildi og hefur
notkun þeirra verið þróuð í Bergtækni-
deild Tækniháskólans í Þrándheimi,
NTH. Borhraðastuðullinn, DRI, er
byggður á stökknigildi bergsins en
leiðréttur út frá borhraðagildi Sievers og
raunverulegum prófunum í fullri stærð í
berginu. Borkrónuslitstuðullinn, BWI,
er reiknaður út frá slitgildi bergsins og
DRI ásamt reynslutölum við boranir á
staðnum, sjá mynd 23. (NTH 1979,
Tamrock 1983).
Áðurnefndar bergprófanir og berg-
gæðamat sýna glöggt þann mikla mun
sem er á basalti (ásamt öðru storku-
bergi) annars vegar og hins vegar karga-
bergi, túffi og setbergi (völubergi,
sandsteini og siltsteini), en hér á landi er
ntjög algengt að nekðanjarðarmann-
virki séu gerð þar sem sífellt skiptast á
þerglög með þessa mismunandi eigin-
leika, t.d. basalt og kargaberg (sjá mynd
24) , og oft einnig setberg. Þessir mis-
munandi eiginleikar koma berlega í ljós
á töflunni á mynd 25.
Ýmsar prófanir eiga sérstaklega við
um veikara berg t.d. setbergslög, mis-
gengisbrotaberg og sprungufyllingar.
Þar þarf að kanna hvort þenjanlegar
leirsteindir eru til staðar i svo miklum
inæli að efnið fari að þenjast út við
þrýstingslétti þann sem verður við
28 — TÍMARIT VFÍ 1984