Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.08.1984, Síða 24

a. Yfirborun
Mynd 29. Aðferðir lil bergspennumœlinga niílægl yfirboröi. A) Yfirborun B) Plölt/ljökkim.
(Sveinn Þorgrímsson 1981).
tilliti til mismunandi aðferða sem beitt
er við gangagerð og koma þeim upplýs-
ingum skýrt til hönnuða, sem ekki hafa
sömu jarðfræðikunnáttu. Góð
samskipti þessara aðila eru mjög mikil-
væg við öll jarðgangaverk, og raunar öll
stór jarðverk. Það er því brýnt að við
gangagerðina sé starfandi sérfræðingur
sem getur notað upplýsingarnar frá
undirbúningsrannsóknunum þannig að
þær komi að sem mestu gagni við
gangagerðina. Æskilegt væri að hann
hefði sjálfur tekið þátt í rannsóknun-
um.
Margir telja að yfirleitt sé frekar of
lítið en of tnikið gert af undirbúnings-
rannsóknum og prófunum og það sé
slæm aðferð að reyna að minnka heild-
arkostnað verksins með því að skera
niður rannsóknir (Obert 1972). Framar-
lega í þessari grein er bent á að e.t.v. sé
hæfilegt að kostnaður við undirbúning
sé um 3% við lok verkhönnunar (sjá
mynd 1), þ.e. áður en ákvörðun um
framkvæmd verksins er tekin og hafist
er handa við gerð útboðsgagna og ná-
kvæmnisrannsóknir tengdar því, sem
gætu kostað álíka mikið. Samtals gæti
þvi undirbúningur og hönnun kostað
5—6% af heildarkostnaði mannvirkis-
ins. Það ætti að líta á þennan kostnað
sem iðgjald af tryggingu gegn óvæntum
aðstæðum, sem er ekki síður mikilvæg
en brunatrygging.
Það getur hjálpað mikið við undir-
búning og kostnaðaráætlanir síðari
verka að halda til haga, við undirbúning
og framkvæmd verksins, ýmsum mikil-
vægum upplýsingum á aðgengilegu
formi fyrir þá sem leysa þurfa svipuð
vandamál annars staðar. Aðaltilgangur-
inn með ráðstefnuninni 1981 um jarð-
göng á íslandi var einmitt sá, að koma á
framfæri upplýsingum um þau jarð-
göng sem gerð voru á 7. og 8. áratugnum
hér á landi, en mjög lítið hafði birst um
þau á prenti.
Nokkur heilræði að lokum
Við undirbúningsrannsóknir fyrir
neðanjarðarmannvirki þarf að hafa eft-
irfarandi í huga:
1. Rannsóknin þarf að fara fram á
hæfilegum hraða, í áföngum þar sem
hverjum áfanga er lokið áður en næsti
áfangi, sem jafnframt er mun dýrari,
tekur við.
2. Nauðsynlegt er að vinna eftir rann-
sóknaráætlun til nokkurra ára í einu, af
því að ójafnar fjárveitingar milli ára
valda óskipulegum vinnubrögðum og
slæmri nýtingu á mannafla og fjár-
munum.
3. Áhættusamt er að reyna að
”kaupa tíma” með því að leggja fyrir-
varalaust fram háar fjárhæðir til rann-
sókna.
4. Það er slæm aðferð til að minnka
heildarkostnað neðanjarðarvirkis að
skera niður rannsónarkostnað.
5. Það á að líta á undirbúningskostn-
að eins og iðgjald tryggingar gegn
óvæntum aðstæðum, sbr. bruna-
tryggingar húsa.
6. Mestu tafir við neðanjarðarvirki
eru yfirleitt vegna óvæntra aðstæðna er
varða grunnvatn eða aðra jarðfræðilega
þætti.
7. Mikilvægt er að við gangagerðina
starfi sérfræðingur sem hafi góða jarð-
fræði- og bergtækniþekkingu og sé
gjörkunnugur niðurstöðum undir-
búningsrannsóknanna; helst að hann
hafi sjálfur tekið þátt í þeim.
8. Nauðsynlegt er að skrá mikilvægar
upplýsingar um hvert verk jafnóðum á
aðgengilegu formi fyrir þá sem þurfa að
leysa svipuð vandamál síðar.
HEIMILDASKRÁ
Ágúst Guðmundsson, (1978): "Austurlands-
virkjun — Múlavirkjun. Frumkönnun á jarðfræði
Múla og umhverfis.” Orkustofnun, OS-ROD-7818,
50 s.
Ágúst Guðmundsson, Birgir Jónsson og Björn
A. Harðarson, (1982): "Blönduvirkjun, Jarðfræði-
rannsóknir, I, Almenn jarðfræði og mannvirkja-
jarðfræði.” Orkustofnun, OS-82090/VODI4, 249
s.
Attewcll, P.B. og Farmcr, I.W., (1976): "Prine-
iples of Enginccring Geology”. Chapman and Hall,
London, 1045 s.
Barton, N., Lien, R. og Lunde, J., (1974):
"Analysis of rock tnass quality and support pract-
ice in tunnelling, and a guide for estimating support
requiremcnts”. NGI Internal Report 54206, 74 s,
Oslo.
Bieniawski, Z.T., (1974): ”Geomcchanics classi-
fication of rock masses and its application in tunn-
elling”. Proccedings of the Third Congress of the
Int. Soc. for Rock Mechanics. Denver, ll-A 27-32.
National Academy of Sciences, Washington, D.C.
Birgir Jónsson, (1971): "Geotechnical propcrties
of tillitc and móberg from Southcrn Central-
lceland”. M.Sc. ritgerð við Háskólann í Durham,
Englandi, 95 s.
40 — TÍMARIT VFÍ 1984