Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.08.1984, Síða 38

Haukiir Tómasson, jarófræðingur:
Jarðgangagerð við Búrfell.
Rannsóknir og
jarðfræðilegar aðstæður
Grein byggð á erindi sem höfundur flutti
á ráðsiefnu um jarðgöng á Islandi 3. apríl 1981
1. HUGMYNDIR AD VIRKJUN
1‘JÓRSÁR VID BÚRFELL
Fyrsta hugmynd og verkfræðileg út-
færsla á virkjun Þjórsár við Búrfcll kom
fram hjá norska verkfræðingnum
Sætersmocn í riti hans „Vandkraften i
Thjórsá Elv, Island” útgefnu í
Kristjania 1918. Hann hugði á yfir-
borðsvirkjun með veitu úr Þjórsá og
inntaki í Bjarnalækjarbotnum eins og
það er í dag.
Nýjar hugmyndir að virkjun Þjórsár
við Búrfell komu ekki fram fyrr en 1960
hjá Harza Engineering Company Inter-
national í umsögn fyrir Raforkumála-
skrifstofuna um rannsóknir og rann-
sóknaþörf vegna beislunar vatnsorku í
Þjórsá og Hvítá (Harza 1960). Harza
gerði tillögu að stórri stíflu milli Búrfells
og Sauðafells og göng í gegnum Búrfell
(mynd I). Næstu tvö ár var þessi
hugmynd rannsökuð og kortlögð og
borað vegna hennar seinna árið. Þá
kom fljótt í Ijós, að ekki er fýsilegt að
hafa stóra stíflu á þessunt stað vegna
jarðfrreðilegra aðstæðna og ekki síður
vegna þess að rúmmál stíflufyllingarinn-
ar reyndist miklu meira en menn héldu
við lauslega athugun. Af þessum sökum
var hætt við stóru stífluna, en í þess stað
hugað að rennslisvirkjun meða sama
jarðgangastæði og áður. (Harza 1961).
Jarðgangastæðið var rannsakað með
borunum beggja vegna Búrfclls, en
jarðfræði Búrfells er svo flókin, að ekki
náðist nein tenging jarðlaga í gegn og
neikvæð niðurstaða fékkst á staðsetn-
ingu stöðvarhúss neðanjarðar austan í
Búrfelli (Þorleifur Einarsson og Haukur
Tómasson 1962).
Rannsókn stiflustæðis á Bjarnalæk,
sem um leið er inntaksstilla virkjunar,
sýndi ntjög slæmar jarðfræðilegar
aðstæður með ntjög þykkar vikurskrið-
ur Búrfells gangandi inn á milli
Tungnaárhrauna. Höfundur fór því að
leita að bctra stíflustæði á Bjarnalæk og
fann ágætt stíflustæði á þeint stað, sem
Búrfellsstíflan er núna. Einnig er þar
möguleiki á inntakslóni, sem ekki var á
hinum staðnum. Þessar upplýsingar
voru sendar til Harza, en þeir voru ráð-
gjafar Raforkumálaskrifstofunnar við
virkjun Búrfells og hönnuðir virkjunar-
innar.
Nokkru síðar komst höfundur í bók
Sætersmoen frá því 1918 og sá þá, að
Itann hafði valið þetta sama stiflustæði
á Bjarnalæk og höfundur mælti með,
en auk þess hafði hann kortlagt Bjarna-
lækjarbotna. Á þessum tínia voru ekki
til nein kort af virkjunarsvæðinu
Haukur Tómasson lauk prófi í landa-
frœði og jarðfrœði frá Stokkhólmshá-
skóla 1959. Störf á Raforkumálaskrif-
stofunni að loknu námi við jarðfræði-
rannsóknir virkjanastaða. Hefur unnið
við og stjórnað jarðfrœðirannsóknum á
virkjunarstöðum síðan. Nám við mann-
virkjagerð 1965-1966 við University of
Idaho. Deildarstjóri mannvirkjajarð-
fræði á Orkustofnun síðan 1969. For-
stjóri Vatnsorkudeildar frá 1981.
nákvæmari en 1:50.000 og með 20 m
hæðarlínubili, og var það mcð 20 m
Mytul I. Hugmynd Harza að virkjun við tiiirfell frá árinu 1959. Hugmynd að virkjun úr
Bjarnalœkjarbotnutn er einnig sýnd en bundin við vatnsborð í lóni 260 m y. s. Á þessum stað
er uin 20 in hœðurskekkja i korti A.M.S., sein notað var við þessa athugun. Lœgðin i tijarnu-
lcekjarbotnum er í raun í 240 m y. s. Úr: (I).
54 — TÍMARIT VFÍ 1984