Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.08.1984, Page 43

ljós, að sprungur í berginu voru nokkuð
sléttar og líklegra að hrun gæti orðið
þar en í basaltmyndunum. Sumsstaðar
varð að hreinsa svolítið niður af þeim
sökum, þar sem lega sprungna gagnvart
veggjum var óhagstæðust.
8. SPENNUMÆI.INGAR
Á þeim tíma, sem Búrfellsgöngin
voru gerð, stundaði sænskur verk-
fræðingur, Nils Hast, mælingar á
spennu i bergi. Aðferð hans er kölluð
yfirborun („overcoring”) og felst í því
að boruð er þröng hola i bergið og í
hana sett mælitæki, sem geta mælt
formbreytingar. Síðan er bergstykkið
með þröngu holunni borað út með
víðari bor og losnar stykkið þá við
spennu bergsins, en það veldur fornt-
breytingum, sem eru í beinu hlutfalli við
spennu bergsins. Nils Hast var fenginn
til að mæla spennu bergsins í og við
jarðgöngin í Búrfelli. Á mynd 9 er dæmi
unt niðurstöður hans (Hast 1967). í
Mp 3
I t ^ l
a a
-- œ
-- n
-- i
Section a-o
Mynd 9. Spennumœlingar í göngum við Búr-
feli. Hiutföilin í ,,spennuellipsunni” eru
trufiuð af göngunum en stefna skerspennuás-
anna er nánasl samsíða sprungu 1-4 og stefna
mestti spennu er nær samsíða sprungum F-2
og F-3 svo og gangakerfinu í neðri göngum og
stöðvarhússgrunni. Úr: (7).
lárétta spennusviðinu er mesta spennan
nálægt N 60° A og skerspennan nálægt
N-S eða A-V. Sprungur í Sámsstaða-
múla fylgja annaðhvort skerspennu-
stefnunni N-S eða eru nálægt stefnu
mestu spennu. Sprungur við gangainn-
tak sem var lýst sem skersprungum eftir
útliti að dæma, falla inn í niðurstöður
spennumælinganna. Aftur á móti eru
sprungur i stefnu höfuðása spennu-
sviðsins ekki útskýrðar. Verið getur, að
þær séu myndaðar við vökvabrot neðan
frá og hafi vökvinn, sem myndaði þær,
verið bergkvika. Vökvabrot ætti að
verða hornrétt á minnstu spennu, sem í
þessu tilfelli er hið santa og stefna mestu
spennu. bessar tvær sprungugerðir eru
ólíkar. Skersprungan er einföld og berg-
veggjunt þrýst saman. Oft er þar leir-
kennd sprungufylling. Vökvabrots-
sprungan er miklu óreglulegri nteð mörg
brot og ekki neina verulega leirfyllingu.
bar hefur sennilega orðið einhver gliðn-
un. Berggangar geta gengið upp í þessar
sprungur. ÖII cru þessi einkenni í Sáms-
staðamúlanum. Vökvabrotssprungur
eru erfiðari viðfangs i jarðgangagerð og
stöðugleiki bergs er niinnstur þar.
(Vökvabrot = hydraulic fracturing).
Mynd 8. Dœmi um ndkvæma kortiagningu ganga til dkvörðunar a endanleguin frágangi.
Kortið er í mælikvarða 1:200 og er miðlína I lofti eftir miðju kortinu og norðurveggur hægra
megin og suðurveggur vinstra megin. Sýnt er breksíukennt berg (Fl. br.) sem er ásprautað,
grófstuðlað basalt (co.), kubbaberg (en.), sprungur (Fa.) og bergboltamynstur ( + ).
TÍMARIT VFÍ 1984 — 59