Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1946, Qupperneq 24

SUMARAUKI.
í aímanölmntim ér þeirri reglu fylgt, aö sumardaginn fyrsta skuli bera upp
á næsta fimmtudag eftir 18. apríl. Nú eru í sumrinu 26 vikur og 2 dagar, en
í vetrinum 25 vikur og 5 dagar. Sumar og vetur er því samanlagt 52 vikur réttar
eða 364 dagar, og vantar þá 1 dag — eða 2, ef hlaupár er — til þess að árið sé
fullt. Af þessu leiðir, að mánaðardagstal sumardagsins fyrsta lækkar um 1 frá
ári til árs, eða um 2, ef þá er hlaupár. f almanökum undanfarinna ára má sjá,
að árið 1941 bar sumardaginn fyrsta upp á 24. apríl, árið 1942 upp á 23. apríl,
árið 1943 upp á 22. apríl, en árið 1914 bar hann upp á 20. apríl, því að þá
var hlaupár og mánaðardagstalið lækkaði þá um 2 frá mánaðardagstalinu árið
áður. Árið 1945 bar hann upp á 19. apríl og mundi árið 1946 — ef ekki hefði
verið við gjört — hafa borið upp á 18. apríl, þvert ofan í áður nefnda reglu. Til
þess að reglan héldist var því sumarið 1945 aukið um viku, svonefnda lagningarviku
eða sumarauka. Lagningarvikan á að byrja að liðnum aukanóttum, sem ætíð enda á
laugardag. Árið 1946 ber því sumardaginn fyrsta upp á 25. apríl og er það vissu^ega
fyrsti fimmtudagur eftir 18. apríl, sem líka er fimmtudagur. Af þessu er auðséð, að
hvenær sem 19. apríl ber upp á fimmtudag hlýtur að vera sumaraukaár. En nú ber
19. apríl ætíð upp á sama vikudag og 27. dezember, því að þar eru réttar36 vikur á
milli og getur það hver maður talið. Hlaupárin koma því ekki við, því að
hlaupársdagurinn er fyrr á árinu, ef nokkur er. En ef 27. dezember er fimmtu-
dagur, endar það ár á mánudaginn næstan þar á eftir. Eins má hugsa hinsegin:
Ef 31. dezember ber upp á mánudag, hlýtur 27. dezember að bera upp á fimmtu-
dag, og þá einnig 19. apríl, sem er réttum 36 vikum áður. En ef 19. apríl ber upp
á fimmtudag hlýtur það að vera sumardagurinn fyrsti og er því sumarauki
það ár, þ. e.: Öll ár, sem enda á mánudag, eru sumaraukaár.
Þá eru eftir svonefnd „rímspillisár11. Þau má þekkja af þessu tvennu:
Að þau enda á sunnucfag, og að þá fer hlaupár ( hönd. Ef 31. dezember ber
upp á sunnudag, þá ber 28. dezember upp á fimmtudag og þá einnig 20. apríl,
því að þar eru réttar 36 vikur á milli. En ef 20. apríl ber'upp á fimmtudag,
hlýtur hann að vera sumardagurinn fyrsti (næsti fimmtudagur eftir 18. apríl).
En þá verður að auka sumarið, því að annars mundi sumardagurinn fyrsti á
næsta ári, sem þá er hlaupár, flytjast til 18. apríl. En ef sumarið byrjar 20.
apríl og er þó aukið um viku, byrjar veturinn það ár svo seint sem vetur
getur byrjað, laugardaginn 28. október, en endar samt þann 24. apríl næsta
ár, eins og í fyrra dæminu, sem tekið var, af því að hlaupársdagur síöara
ársins kemur þá inn í hann. Síðasta rímspillisár var árið 1939 og stendur
það á titilblaði almanaksins um það ár. Næsta rímspillisár þar á undan
var 1911. Rfmspillisár hér á eftir — á þessari og næstu öld — verða með 28
ára bili, það næsta 1967, svo 1995 o. s. frv.
Sumaraukareglan verður því svona:
Sumarauka hafa öll ár, sem enda á mánudag.
Sumarauka hefir ár, sem endar á sunnudag, ef þá fer hlaupár i hönd, en
annars ekki. •
Onnur ár en þessi hafa ekki sumarauka, því ef sumarið byrjar síðar en
20. apríl (þ. e. 21.—25. apr.), er ekkert því til fyrirstöðu að mánaðardagstal
sumardagsins fyrsta lækki um 1 eða 2 á næsta ári.
Um vetrarkomu mun þessi regla einföldust:
Fyrsti sunnudagur í vetri er ætíð 4. sunnudagur i október, nema á rim-
spillisárum. Þá er hann 5. sunnudagur i oktðber. Það má sanna á þessa leið:
(22)