Ársrit Nemendasambands Laugaskóla - 01.01.1928, Blaðsíða 7
5
kvæmdir og auðlegð að spretta, ef slíkt á að verða nokk-
urs virði. Það var eigi hægt að byrja öldina með háska-
legri boðskap en þeim, sem lárviðarsveiginn hlaut á alda-
mótahátíðinni:
»Hér er ei stoð að stafkarlsins auð.
Nei stórfé! Hér dugar ei minna«.
Það er mjög í samræmi við þennan boðskap, sem þjóð-
in hefur breytt síðan hún fékk sitt langþráða fullveldi. Ein-
staklingarnir hafa lifað um efni fram — á lánsfé, og ríkið
hefiir fengið erlent lánsfé í stórum stíl til fyrirtækja sinna
og jafnvel til eyðslu aðeins. Og verði lengi haldið áfram
á þeirri leið, fer svo að lokum, að þjóðin d ekki það sem
sem hún liefur milli handa, og /;d ræður það yfir henni, en
hún ekki yfir því. Aldrei hefur þjóðin ráðið yfir meiri auð-
legð en nú, og aldrei hefur hún verið jafn fjarri því, að
láta sér nægja auðlegð sína. Eg veit, að slíkt getur brýnt
egg viljans til hins ýtrasta. En jafnvel stæltasta stáT getur
hrokkið, og hér hlýtur svo að verða, ef ekki verður betur
gætt hófs hér eftir en verið hefur. Enn er okkur það minn-
isstætt, íslendingum, hvað það er að vera stjórnarfarslega
háðir. En hvað er það hjá því að vera þý erlends auð-
valds? Af slíku fékk þjóðin okkar nokkra reynslu á tíma
einokunarverslunarinnar. Og hver vill óska henni slíkrar
reynslu í annað sinn?
Af sögu okkar má sjá, að þjóðin getur lifað, þó að hún
sé ekki frjáls stjórnarfarslega, og að hún hefur jafnvel
getað lifað við þrælkun erlends auðvalds um langan tíma.
En glati hún menningarlegu sjálfstæði sínu — þjóðern-
inu — er Iífi hennar lokið. Það er því augljóst mál, að
þjóðernið er henni mest vert af öllu.
Gröndal gamli lætur Skúla Thoroddsen segja í veislu-
glaumi við Eyrarsund: