Ársrit Nemendasambands Laugaskóla - 01.01.1928, Blaðsíða 96

94
án þess, að slíta sig upp af rót sinni. Hvað varðar hann
þá um forspár Njáls og frama, sem í vændum er? Og
livað varðar hann um það, þó að það sé »óvinafagnaður«,
að hann snýr aftur. Allar hugsanir, öll rök verða reykur
einn. Þaó er cngin leid til ad lieiman.*
Eg veit, að afturhvarf Gunnars leiddi til falls hans. Og
eg veit líka, að Kolskeggur hafði sínar ástæður og þær
fullkomlega virðingarverðar, til að fara sína leið. Hann
hugsadi um lög lands síns og gerðar sættir. Margt orkar
tvímælis í lífi Gunnars og sögu: hann var skammsýnn og
brjóstheill. En það, sem réð úrslitum, þegar hann sneri
aftur, gaf þrátt fyrir alt lífi hans gildi og gerði hann að
hetju. Og það er rétt séð hjá Jónasi Hallgrímssyni, »að
lágum hlífir hulinn verndarkraftur hólmanum, þar sem
Gunnar sneri aftur«. Það verða slíkar »taugar« sem
Gunnars, sem einar geta borgið íslandi og íslenskri þjóð,
þegar eyðingaröflin eru hamslausust.
Gunnar á Hlíðarenda er ef til vill meir hetjudraumur
íslensku þjóðarinnar en raunverulegur maður. En við eig-
um aðra þjóðhetju meiri en Gunnar. Og sú þjóðhetja er
ekki draumsýn þjóðarinnar, heldur þjóðhetjan sem lét
drauma hennar rætast.
\
* Til er á þessu önnur skýring, sem sumum þykir »viturlegri«:
Gunnar sneri aftur, af því hann vildi ekki vægja fyrir óvin-
um sínum. Um eitt skeið trúði eg þessari skýringu. Hún er
bygð á vísunni, sem Gunnar er látinn kveða í haugnum. En
vísan er lögð í munn Gunnari, eftir að hann er fallinn fyrir
óvinunum. Þá er hann að eggja til hefnda. Vísan er að lík-
indum eftir höfund Njálu, og vel má vera, að líka sé eftir
hann, það sem Gunnar er talinn hafa sagt um afturhvarf sitt,
þegar hann er á leið til skips. Víst er, að höf. Njálu skilur
þetta hvorttveggja, og veit vel, hvað hann er að segja í bæði
skiftin.
I