Bræðrabandið - 01.12.1987, Blaðsíða 2

HEIMS UM BÓL
Hinn frægi jólasálmur, Heims um ból, var
ortur í Austurrísku Ölpunum. Höfundurinn,
Jósef Mohr, fæddist í Austurríki 11. des. 1792.
Hann tók prestvígslu tuttugu og þriggja ára að
aldri og gerðist aðstoðarprestur í Laufen nálægt
fæðingarbæ sínum.
Síðar varð Jósef Mohr prestur við
St.Nikulásarkirkjuna í Oberndorf, sem þá var
nýbyggð.
í þessum afskekkta bæ í skjóli hinna fögru
Týrólsku fjalla sat presturinn aleinn í
skrifstofu sinni 24. des. 1818. Var hann að semja
jólaræðuna. Las hann í Biblíunni, jólaguðspjallið,
frásögnina um fjárhirðana á Betlehemsvöllum og
boðskap engilsins: "Verið óhræddir, því sjá, ég
boða yður mikinn fögnuð, sem veitast mun öllum
lýðnum: Yður er í dag frelsari fæddur, sem er
Kristur Drottinn í borg Davíðs".
Er presturinn hafði lesið þessi orð var
skyndilega barið að dyrum og inn í stofuna kom
bóndakona með þau tíðindi að um morguninn
hefði kona er bjó í efsta bænum I sókninni alið
barn.
Þar sem barnið var mjög veikt vildu
foreldrar þess að presturinn kæmi og leggði
blessun sína yfir það, svo það mætti lifa.
Hin unga móðir lá með barnið við brjóst sér,
þegar presturinn kom í kotið og í huga hans
endurrómuðu síðustu orðin sem hann hafði lesið
í Biblíunni um barnið í jötunni í Betlehem.
Þegar presturinn hélt heimleiðis, ómuðu
kirkjuklukkurnar og hlíðar dalsins voru
uppljómaðar, því fjöldi barna og fullorðinna á
leið til kirkju báru logandi blys niður harðfrosinn
þjóðveginn.
Gagntekinn undursamlegum jólafögnuði
settist presturinn að nýju við skrifborðið sitt og
hugsanirnar sem bjuggu í sál hans, fundu sér
farveg í skýrum og fögrum ljóðlínum: "Stille
Nacht, heilige Nacht" og um kl. 4 þessa nótt
var sálmurinn fullgerður.
Eftir nokkurra klukkustunda svefn fór séra
Mohr til Arndorfs, þorps nálægt Oberndorf, til
vinar síns, Frans Gruber, sem var söngkennari
við barnaskólann þar og orgelleikari við
kirkjuna. Báðir þessir menn voru miklir
tónlistarunnendur og höfðu oft talað um að "hinn
fullkomni jólasálmur hefði ekki ennþá fundist".
Presturinn sagði við vin sinn:" Nú er nýi jóla-
sálmurinn tilbúinn. Ég hef hugleitt það sem við
töluðum um í síðustu viku og nú í nótt fékk ég
textann".
Þegar Gruber hafði lesið sálminn, sagði hann
af mikilli hrifningu: "Mohr, vinur minn, þú hefur
fundið hann, rétta sálminn - Guði sé lof'.
"Það gleður mig", svaraði séra Mohr, "en
viltu búa til lag við textann. Það verður að gerast
fljótt, því ég hef hugsað mér, að sálmurinn verði
jólakveðja til safnaðarins í kvöld." Gruber varð
svo gagntekinn af þeim jólafögnuði, sem í
sálminum bjó að hann byrjaði þegar í stað að
hugleiða lag við sálminn "Hann hljómar sjálfur,
sálmurinn þinn" hrópaði hann til prestsins.
Gruber fór og settist við hljóðfærið í
skólahúsinu. Brátt tóku að berast tónar um
stofuna þrungnir himneskri fegurð, eins og gjöf
frá Guði.
Strax og lagið var fullgert, seinna um
daginn, flýtti hann sér til Oberndorf til þess að
láta vin sinn heyra það og hlustaði hann
hugfanginn.
Það sem gefur þessarri lagasmíð gildi er ekki
aðeins fegurðinn, heldur einnig hinn fullkcmni
samruni við andann, jólafögnuðinn í sálmi Mohrs.
Séra Mohr og Gruber æfðu sálminn saman til
þess að hann yrði tilbúinn til flutnings við
guðsþjónustuna í kirkjunni um kvöldið.
Löngu síðar lýsti Elsa, elsta dóttir Frans
Grubers þannig frumflutningi jólasálmsins í
kirkjunni: "Mohr söng tenór, Gruber bassa og
nokkrar stúlkur sungu lokahendinguna í hverju
versi. Einn gítar leiddi sönginn, þar sem
orgelið var bilað."
Mjög merkileg er frásagan um það, hvernig
sálmurinn breiddist út frá fjallaheimkynnunum í
Týról og varð einn af mestu uppáhalds jóla-
sálmum í öllum heimsálfum.
Sálmurinn gekk mjög hægt að ná frægð. í
næstum heilt ár eftir að hann var fyrst fluttur
fyrir almenning lá hann að mestu gleymdur í
skrifborði Grubers.
í nóvember 1819 kom orgelsmiður Karl
Mauracher, úr næsta þorpi, handan fjallanna til
að gera við kirkjuorgelið.
Þegar hann hafði lokið verkinu, bað hann
Gruber að leika eitthvað lag til að prófa
2