Dagblaðið Vísir - DV - 09.05.2005, Blaðsíða 39

DV Síðast en ekki síst
MÁNUDAGUR 9. MAl2005 39
Kjallari
Hrun íhaldsflokksins
með eftirminnilegum hætti. í þeim
kosningum náðu þó kjöri tveir nýjir
þingmenn, Tony Blair og Gordon
Brown. Kosningarnar 1983 mörk-
uðu vatnaskil í breskum stjórnmál-
um og Verkamannaflokkurinn gjör-
breytti smám saman um stefnu og
áherslur. Stjórnmálaferill þeirra
Blairs og Browns er markaður af því
að 1983 geti aldrei aftur gerst.
Það er því merkilegt að bæði í
kosningum 2001 og nú á fimmtu-
daginn fengu íhaldsmenn færri
þingmenn en Verkamannaflokkur-
inn 1983. íhaldsmenn verða því að
hreinsa til hjá sér með viðlíka hætti
og kynslóð Blairs gerði í Verka-
mannaflokknum. Áhrifin af slfkri
hreingerningu eru lfkleg til að hafa
áhrif langt út fyrir landsteina Bret-
lands, meða annars hér á landi. Það
verður því spennandi að sjá hvern-
ig til tekst hjá breskum flialds-
mönnum næstu misserin. Ann-
aðhvort fer fram póiitísk hunda-
hreinsun í flokknum eða þá að
hann dagar uppi sem áhrifalaus
minnihlutaflokkur.
Fulltrúalýðræðið byggir á stjórn-
málaflokkum. Þeir velja frambjóð-
endur og ákveða hvaða stefnu kjós-
endum er boðið upp á. Það er því
mikilvægt að stjórnmálaflokkar séu
lifandi stofnanir í nánum tengslum
við sitt samfélag, en dagi ekki uppi
sem steinrunnar stofnanir eða
verði þröngu klflcuveldi að bráð.
í bresku þingkosningunum
komu ekki aðeins í ljós brestir í
kosningakerfi Bretlands, en Verka-
mannaflokkurinn stjórnar nú einn
með rétt rúmlega þriðjung atkvæða
á bak við sig. Kosningarnar opin-
beruðu einnig mikinn vanda flokk-
anna, en báðir aðalflokkar þjóðar-
innar virðast hafa rofnað úr tengsl-
um við landsmenn. fraksvandi Bla-
irs var deginum ljósari í kosninga-
baráttunni, en spyrja má hvort
þessi vandi hafi ekki átt uppruna
sinn í stjórnarháttum Blairs al-
mennt. Mikill þingmeirihluti hafði
vanið Blair á það að fara sínu ffarn
án tillits til skoðana flokksmanna
eða þjóðarinnar. Vandi íhalds-
manna virðist hins vegar meiri og
djúptækari, eftir átta ár í stórnar-
andstöðu eru þeir ennþá úti að aka
í bresku þjóðlífi. Miðað við breska
kosningakerfið og stjórnmálahefð
þar í landi þá er þetta meira en inn-
anbúðarvandi íhaldsmanna. í raun
er hér um alvarlegan lýðræðis-
vanda að ræða. í kosningunum var
Bretum í raun ekki boðið upp á trú-
verðuga valkosti.
Öld fhaldsflokksins
Tuttugusta öldin var öld íhalds-
manna í breskum stjórnmálum.
Þeir stjórnuðu oftast og náðu með
undraverðum hætti að aðlaga sig
að breyttum aðstæðum og endur-
nýja sig og stefnumál sín. Breski
fhaldsflokkurinn er Ifldega einhver
best heppnaða kosningavél allra
tíma, enda iðulega rætt um hann
sem hinn náttúrulega stjórnarflokk
Bretlands. Nú er öldin önnur. Hrun
breska íhaldsflokksins eru stórtíð-
indi nýliðinna kosninga. í 95 ár
hafði flokkurinn ekki tapað þrisvar í
röð, en fylgið nú er með því
minnsta í gervallri sögu flokksins.
Formaður íhaldsmanna, Michael
Howard, hefur nú sagt af sér og er
þar með fjórði leiðtogi íhalds-
flokksins sem Tony Blair leggur af
velli. Það væri út af fyrir sig mikið
afrek ef ekki væri fyrir þá staðreynd
að þeir þrír síðustu hafa allir verið
vaifliæfir til að gegna embættinu.
Allir hafa þeir verið tákn um þá
djúpstæðu kreppu sem einkennir
íhaldsflokkinn, enda má spyrja
hvernig í ósköpunum á því standi
Hrun breska
íhaldsflokksins eru
stórtíðindi nýliðinna
kosninga. í 95 ár
hafði flokkurinn ekki
tapað þrisvar í röð, en
fylgiðnú er með því
minnsta í gervallri
sögu flokksins.
að flokkur á borð við íhaldsflokkinn
kjósi sér formann hvað eftir annað
sem enginn trúi í raun að geti unn-
ið Blair og tekið við stjórnar-
taumunum. Slflair flokkur hefur
einfaldlega misst áhuga á völdum,
er úr tengslum við umhverfi sitt og
einungis upptekinn af eigin kredd-
um. í þessu felst lærdómur fyrir alla
stjórnmálaflokka.
Arfleið Thatchers
Thatcher vann sinn þriðja kosn-
ingasigur 1987 með 42% atkvæða,
sem er mun meira en Blair getur nú
státað af. Fljódega eftirþennan sigur
fóru samflokksmenn Thatchers að
líta á hana sem hálfgalinn leiðtoga
sem ekki hlustaði á neinn og færi
sínu fram án tillits til skoðana
flokksmanna eða þjóðarinnar al-
mennt. Stórmennskuæði af þessu
taginu er auðvitað vel þekkt ein-
kenni langrar valdasetu, eins við ís-
lendingar vitum af kynnum okkar af
þeim Davíð Oddssyni og Halldóri
Ásgrímssyni. Thatcher var því hrak-
in úr embætti í hallarbyltingu, ekki
síst vegna skoðana sinna á Evrópu-
málum. Eftir brotthvarf hennar
kynnti járnfrúin undir innan-
flokksátökum um Evrópusamband-
ið, sem meira og minna lamaði ríkis-
stjóm Johns Majors. ESB hefur síðan
verið hjartans mál flialdsmanna og
deilur um það mál hafa gert þá
óhæfa um velja sér frambærilega
leiðtoga og stjórna landinu.
Breytinga er þörf
í kosningum 1983 malaði
Thatcher Verkamannaflokkinn
Birgir Hermannsson
skrifar um eftirmála
bresku kosninganna.

Þeir sem búa á höfuð-
borgarsvæðinu ættu að
vera með sttgvélin og
pollabuxurnar klár því að
það mun rigna á þá. Fyrir
norðan er betra veður
(kortunum þótt
þvf fari fjarri að
einhver
hitabylgja sé á
leiðinni til Akur-
eyrar.
í
o
«4
Nbkkur
vlndur
(?4 tSf
Nokkur
éJ
Gola
Nokkur
vindur
Kaupmannahöfn 10 París 1S Alicante 27
Oslo 13 Berlin 11 Milano 19
Stokkhólmur 12 Amsterdam 10 New York 17
Helsinki 13 Madrid 26 San Francisco 16
London 14 Barcelona 21 Orlando/Florida 31
<T7S (r^l
5 é(«4 5
Nokkur vindur
vestan til '
.
Sólarupprás Sólarlag í Árdegisflóð 06.54
i Reykjavik Reykjavík Síödegisflóð 19.11
0432 22.18
Sfmon Birgisson
• össur Skarphéð-
insson hélt skák-
mót í Iðnó um
helgina til stuðn-
ings framboði sínu.
Um 15 manns tóku
þátt á mótinu sem
er ívið lakari mæt-
ing en hjá Ingi-
björgu Sólrúni
Gísladóttur sem
fyllti Borgarleik-
húsið út úr dyrum í
síðustu viku. Sigur-
vegari mótsins var
góðvinur Össurar
og samstarfsmaður í baráttunni,
Hrafn Jökulsson,
sem fékk að laun-
um vænlegan vinn-
ing frá formannin-
um, flugmiða til út-
landa. En einn
keppandi stal sen-
unni. Það var Birta,
dóttir össurar, sem fékk sérstök
barnaverðlaun...
• Fastagestum A.
Hansens brá í brún
eftir frækilegan sig-
ur Hauka á íslands-
meistaramótinu í
síðustu viku. Nærri
tómt var á staðn-
um fyrir utan fá-
eina fastagesti sem láta sig ekki
vanta. Aðra sögu hefur verið að
segja þegar FH-ingar hafa sigrað í
bænum. Þá hefur staðurinn fyllst
af svarthvítum hetjum sem fagna
í sínum heimabæ. Haukamenn-
irnir fóru hins vegar flestir til
Reykjavíkur og sáust þeir til
dæmis fagna sigrinum á Prikinu
meðan fastakúnnarnir á A. Han-
sen drekktu sorgum sínum, ein-
ir...
• í Genúa er verið
að frumsýna um
þessar mundir leik-
rit gert eftir skáld-
sögu Vigdísar
Grímsdóttur, Ég
heiti ísbjörg ég er
ljón. íslendingar í
Ítalíu hafa hins vegar rekið augun
í að nafn Bjarkar Guðmundsdótt-
ur er notað í auglýsingaskyni fýrir
leikritið. Björk hefur áður verið
Hnefnd í tengslum
við kvikmynd um
líf Ólafar eskimóa
sem þekkt var sem
lygadvergurinn.
Hún tengist leikriti
Vigdísar hins vegar
ekki á nokkurn hátt
en Italirnir virðast átta sig á hvað
selji...
• Reykvíkingar voru hvattir til að
gefa ofbeldi rauða spjaldið á Ing-
ólfstorgi á föstudaginn. Aðeins
300 manns mættu sem verður að
teljast dræmt miðað við mæting-
una á Akureyri þar sem hálfur
bærinn hélt rauða spjaldinu á
lofti. Af þeim fáu sem mættu á
Ingólfstorgið voru flestir alþingis-
menn. Þótti mörgum það tví-
skinnungur að á meðan ekki virð-
ist mega ræða ofbeldi inni á al-
þingi brostu þingmennirnir sínu
breiðasta framan í ljósmyndara
með rauða spjaldið hátt á lofti...
Y

r