Dagblaðið Vísir - DV - 17.05.2005, Blaðsíða 39

DV Síðast en ekki síst
ÞRIÐJUDAGUR 17. MAÍ2005 39

Hver sigraði Hitler?
Menn spyrja að því hvers vegna
Rússar bregðist illa við þegar ein-
hver fer ffam á að um leið og sigurs-
ins yfir Hitler fyrir 60 árum er
minnst biðji núverandi ráðamenn
þar í landi nágranna sína fyrirgefn-
ingar á þeim kárínum sem þeir
sættu af hálfu Sovétríkjanna á dög-
um Stalíns.
Börðust þeir ekki með Þjóð-
verjum?
Tatjana Tolstaja heitir rússnesk
skáldkona sem reyndi að kenna
rússneskar bókmenntir við banda-
rískan háskóla en gafst upp á því.
Ástæðan var sú, segir hún, að
bandarískir stúdentar vissu svo lítið
um Rússland að það var ekki hægt
að útskýra fyrir þeim eitt eða neitt
sem í því landi hafði gerst. Þeir
vissu ekki neitt um heimsstyrjöld-
ina fyrri - og þar með var vonlítið
að útskýra fyrir þeim rússnesku
byltinguna og áhrif hennar á bók-
menntalífið. Þeir fáu sem vissu svo
eitthvað um heimsstyrjöldina síðari
héldu að í henni hefðu Rússar
barist með Hitíer gegn Vesturveld-
unum!
Á okkar tíma, sem kennir sig
ranglega við upplýsingu er líklegt
að það litía sem menn telja sig vita
um söguna sé komið úr kvikmynd-
um og það bandarískum. Og
bandarísk ungmenni hafa vanist
því að í bíómyndum sem segja
bandarískar sögur af átökum við
umheiminn sé óvinurinn annað-
hvort Þjóðverjar ( í heimsstyrjöld-
inni) eða Rússar (eftir stríð). Þetta
rennur svo saman í eitt og útkoman
er sú að Bandaríkjamenn frelsuðu
Evrópu undan Hitler - sem Rússar
studdu!
Miklar fórnir
Þetta dæmi er eitt af mörgum
sem stefna í sömu átt og fara afar
illa í taugar Rússa. Þeir vilja að al-
heimur viti og muni að mestur
þungi stríðsins við Hitíer lagðist á
herðar þeirra. f Rússlandi biðu her-
sveitir nasismans sína stærstu
ósigra, þar mættu þær harðastri
mótspyrnu. Rauði herinn sovéski
glímdi í meira en þrjú ár við þrjá
fjórðu alls herafla Hitíers. Rússar og
aðrar þjóðir Sovétríkjanna færðu
geypilegar mannfórnir í stríðinu -
það kostaði 25 miljónir þegna
landsins lífið.
Það er því von að Rússar séu ekki
hrifnir af því að blandað sé saman
við þeirra minningarhátíð um sigur
í hrikalegustu styrjöld sögunnar
óuppgerðum dæmum um afbrot
stjórnar Stalíns gegn fólki af öðrum
Árni Bergmann
segiraðlRússlandi hafi
hersveitir nasismans beðið
sína stærstu ósigra. Rússar
að mesturþungi stríðsins við Hitler lagðist á heröar þeirra. «
Kjallari
Þeir fáu sem vissu svo
eitthvað um heims-
styrjöldina síðari
héldu að í henni
hefðu Rússar barist
með Hitler gegn
Vesturveldunum!
þjóðum, fyrir stríðið, meðan á því
stóð eða eftir það. Og þessi við-
brögð eru ekki aðeins tengd því að
mörgum Rússum finnst sem hið
mikla manntjón sem þeir urðu fyrir
leyfi þeim að líta smáum augum
þrautir annarra í átökum liðinnar
aldar.
Ljós í mykri sögunnar
Rétt er að hugsa til þess, hve erf-
ið og dapurleg saga Rússa sjálfra
var á næstíiðinni öld. Bylting, borg-
arastríð, samyrkjuvæðingin svo-
nefnda, hreinsanir Stalíns - og svo
á síðustu áratugum hrun Sovétríkj-
anna og um margt misheppnuð
markaðsvæðing Rússlands - allt
tengist þetta í senn mannfórnum
og beiskum vonbrigðum. Það er
einmitt af þessum sökum sem
kannanir leiða í ljós, að „Föður-
landsstríðið mikla", eins og Rússar
kalla sinn þátt í heimsstyrjöldinni,
verður næstum hið eina sem sam-
einar minningar landsmanna með
jákvæðum hætti. Þótt stríðsárin
væru tími gífurlegra þjáninga hafa
Rússar ríka tilhneigingu til að
minnast þeirra með nokkrum sökn-
uði. Þá stóðum við saman! Þá velkt-
ist enginn í vafa um það hvað gera
yrði, hvað rétt væri og hvað rangt.
Þá urðu hvunndagsmenn að sönn-
um hetjum sem lögðu allt í sölurn-
ar til að við mættum eiga okkur
framtíð. Að auki virtist stríðið og
sigurinn staðfesta það, að þær
miklu fórnir sem rússnesk alþýða
hafði áður fært hefðu borið árangur
sem yrði upphaf miklu betri tíma.
Allt varð þetta hvatning til þjóð-
arstolts sem hugsar sem svo: Við
tókum á okkur þyngstu höggin þeg-
ar öllum heimi lá mikið við að losna
undan villimennsku fasismans. Og
upp úr þeim þrautum risum við
sem mikið stórveldi sem aðrar
þjóðir báru óttablandna virðingu
fyrir eða töldu sig eiga mikið að
þakka.
Hátíð án uppgjörs
Þessi hugsunarháttur er um
margt sjálfsagður. Um leið er hann
að því leyti varhugaverður að ráða-
menn dagsins geta notað hann til
að snúa athygli frá mörgum óleyst-
um vandamálum, bæði heima fyrir
og í sambúð við önnur ríki. Hann
leiðir og til þess, að enn um hríð
framlengist sú ringulreið sem við
blasir þegar menn skoða hvað
Rússar, valdamenn sem valdalaus-
ir, hugsa um fortíð sfna, einkum þá
tíma sem kenndir eru við Stalín.
Skoðanakannanir sýna að Rússar
sjálfir eru klofnir í þrennt í afstöðu
til þeirra tíma. Einn hlutinn man
vel það ógurlega manntjón sem all-
ar þjóðir Sovétríkjanna biðu fyrir
tilverknað eigin stjórnvalda, Stalíns
og manna hans, og telur stjórnarfar
hans mesta ógæfu sem yfir landið
hefur gengið. Annar, kannski enn
stærri, hallast svo að því að Stalín
hafi verið mikill og merkilegur leið-
togi. Að vísu harðstjóri hinn mestí
en um leið einn af þeim Rússakeis-
urum sem gerðu ríkið stórt og öfl-
ugt - því það var hann sem sat í há-
sæti meðan á stóð Föðurlandsstríð-
inu mikla! Þriðji hlutinn eigrar svo á
milli þessara póla og veit ekki
hverju hann vill helst trúa.
Þess vegna stendur minningar-
hátíð um 60 ára sigurafmæli eins og
sér á partí í hugum Rússa, stjórnar-
sinna sem stjórnarandstæðinga -
og neitar að tengjast við uppgjör við
fortíð ríkisins.
ÍSi \ / dag

,a "ÆSBs&æ&M
' J
AJIhvasst
Borg

(dag er sniöugt að vera á
Austurlandl eða fyrir norðan.
Þótt þar verði ef til vill dálltið
hvasst mun sólin skína og
hitinn stiga upp 115°C. Á
Vesturlandi er
svalara og líka
blautt.
m
Slödegisflóð 13.41
• Forsetínn flaug til Kína ásamt
stórri sveit fylgdar-
manna á sunnudag.
Fyrirhuguð opinber
heimsókn varir að-
eins í þrjá daga.
Munu Olafúr og
hans lið bíða aðra
þijá daga eftir því að
komast heim því leiguflugið sem
fluttí Ólaf og kó til Kína kemur þá til
baka með fulla vél af túristum sem
munu spranga um götur Reykjavík-
ur í vorsólinni.
• Nýjasta kvikmynd Dags Kára,
Voksne mennesker, var sýnd á
kvikmyndahátíðinni í Cannes í
fyrrakvöld. Tímarit-
ið Variety hefur
þegar birt dóm um
myndina og er kvik-
myndagagnrýnand-
inn Leslie Felperin
ekki ýkja hrifinn.
Segir myndina sam-
safn af hugmyndum og engu líkara
en aðalpersóna myndarinnar viti
ekki hvert hún er að fara né heldur
hvaðan hún komi. Svart-hvít
myndataka og skrýtinn húmor eigi
þó vafalítið eftir að skila myndinni
inn á fleiri kvikmyndahátíðir. Nóa
Albínóa nái hún hins vegar
aldrei...
• Og það eru fleiri óánægðir með
kvikmyndagerðarmenn. Nú hefur
umhverfis-og menn-
ingamefnd Mýrdals-
hrepps ályktað um
slæma umgengni
kvikmyndagerðar-
manna í Lamba-
skörðum í sumar.
Þar voru á ferð
framleiðandinn Friðrik Þór Friðriks-
son og leikstjórinn Sturla Gunnars-
Bson og fylgdarlið
þeirra með Bjólfs-
kviðu og skildu
þannig við staðinn
að valdið hefur
áhyggjum í sveit-
inni. Hefur sveitar-
stjóra í Mýrdals-
hreppi verið fahð að bæta þarna
þann skaða sem orðinn er í sam-
vinnu við heilbrigðiseftirlitið í sveit-
inni...
• Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir býr sig
tmdir að taka við
formennsku í Sam-
fylkingunni með því
að skokka áÆgisíð-
unni í Reykjavík.
Ingibjörg Sólrún
hefúr góða skokk-
hæfileika og virðist
ekki blása úr nös
þótt fimmtug sé orð-
in. Á meðan lætur
össur Skarphéðins-
_____________ son sér nægja að
ganga á Ástarbrautínni í næsta
hverfi þar við...
• íslandsvinurinn og Bítillinn Paul
McCartney verður á tónleikaferða-
lagi um Bandarfkin
í haust. Miðarnir
voru rifnir út og
mun vera uppselt í
opinberri miðasölu.
Á hinn bóginn er
svartur markaður
með aðgöngumið-
ana líflegur. Paul verður til dæmis
með tvenna tónleika í Fleet Center
í Boston undir lok september.
Miðahákarlarnir eiga enn nokkra
miða á besta stað á þessum tón-
leikum. Sem út af fyrir sig eru
kannski góð tíðindi. En
hugsanlega verðið fæli frá. Það er
tæpir 1600 dollarar - semsagt 107
þúsund krónur...