Dagblaðið Vísir - DV - 18.05.2005, Blaðsíða 16

16 MIÐVIKUDAGUR 18. MAÍ2005
Sálin DV

m
Björn Harðarson og Eygló Guðmundsdóttir eru
sérfræðingar DV í málefnum sálarinnar. Þú get-
ur sent þeim bréf á kaerisali@dv.is.
Gerðu þér greiða
og fyrirgefðu
Það er ekki bara guði þóknanlegt
að fyrirgefa öðrum heldur er það lika
gott fyrir andlega og líkamlega heilsu,
ef marka má grein sem nýlega birtist í
tímaritinu Harvard Women’s Health
Watch eða heilsuvakt Harvard-
kvenna. í greininni eru taldir upp kost-
ir þess að fyrirgefa þeim sem hafa gert
þér rangt til, en það er ekki hugsað í
þeirra þágu, heldur þína. Fyrirgefning
dregur nefnilega úr
stressi, reiði, kem-
ur jafrtvægi á blóðþrýstinginn og
svitamyndun auk þess sem það slakn-
ar á spenntum vöðvum. Það er því í
eigin þágu sem þú ættir að fyrirgefa og
gleyma syndum annarra.
srnþú veist
ekkiumástim
Ástog
umhyggja
i,Áitlner«tnso0
Sfikkulaði Þegarfólk
verður ástfangið hefur
það áhrif á þann hluta
heilans sem eykur fram-
leiðslu dópamlns en það
efni veldur fíkn. Að borða
súkkulaði hefur áhrif á sömu heila-
stöðvar og þess vegna er svona erfitt
að fá sér bara einn mola.
a, ÞW flnnur þHð & lyktlriril Konur
geta runnið á lyktina af mönnum sem
hafa góð gen til barneigna. Sérstaklega
laðast þaer að mönnum sem hafa gen
ólík þeirra eigin og minnkar það Ifkur á
heilsufarsvandamálum afkvæmanna.
I. Hjótmbtmil fyrlr gttöhttlliuns
Hjónaband gerir fólk ekki geggj-
að eins og margir halda,
heldur er það gott fyrir
geðheilsuna og minnkar
þunglyndi. Að vera hluti
af þeirri heild sem hjóna-
bandi er aetlað að vera,
reynist ýta undir sjálfsvirð-
ingu og tilgang hjá mörgum.
4, t iltrtifllsg hr«y*tl Fólk f hjónabandi
er Ifkamlegá heilsuhraustara en þeir
sem eru einhleypir.Ónæmiskerfi þeirra
er sterkara og það fær sjaldnar kvef og
flensu. Aftur á móti þarf hjónabandið
að vera hamingjurfkt til að koma í veg
fyrir hjartasjúkdóma.
rt.Olftureðrt rlkutl Það er
gott að vera rlkur en ham-
ingjurlkt hjónaband er „
gulls (gildi.Gott hjóna- fy
band mun veita ánægju
á sama kvarða og 6 milljón
króna kaupauki á ári.
'
ð, KnUs frá pábbrt Lfkamleg snerting
feðra við börn sfn hefur góð áhrif á þá.
Testósterónmagnið í líkama þeirra
lækkar og þeir finna meiri þörf fyrir ná-
lægð. Knús lækkar einnig blóðþrýsting
og minnkar stress hjá báðum aðilum.
, f 7, Ast ag gfelúdýr Nálægð
11> & við gæludýr getur lækkað
blóðþrýsting og minnkað
einmanakennd. Ýmislegt
bendir Ifka til að sam-
skipti manna og dýra auki
framleiðslu „gleðihormóna"
Ifkt og serótóníns og minnki fram-
leiðslu streituhormóna.
Sæl veríð þið!
Ég veit að þeg-
ar fólk lendir f innbrotum er
eðlilegt að því líði mjög illa á
eftir, frænka mín lenti í einu
í fyrra og líður hræðilega.
Hún hefur verið að
spyrja mig hvort
hún eigi að fara til
sálfræðings og hvað
fleira sé hægt að gera,
hvað flnnst ykkur um
það?
Kveðja, Signý.
Sæl Signý!
Flestir ganga í gegnum einhver
óþægindi eftir innbrot, en það er
þó mismunandi eftir fólki og eðli
innbrotsins hversu mikil óþægind-
in eru og hversu lengi þau vara.
Fyrstu viðbrögð eru oft þau að eiga
erfitt með að trúa að innbrot hafi
átt sér stað, sem þróast oft yfir í
mikla reiði, pirring og hræðslu.
Sumir eru alveg rólegir í fyrstu, á
meðan einstaka fólk fær mjög mik-
ið áfall.
Þessum viðbrögðum eftir inn-
brot hefur verið skipt niður í þrjú
stig, það fyrsta á sér stað fyrstu
dagana eftir innbrotið og þá eru
viðbrögðin t.d. hræðsla og margir
upplifa þá tilfinningu að
innbrotsþjófurinn hafi
þröngvað sér inn í einkalíf
og friðhelgi þeirra. Á þessu
stigi á fólk oft erfitt með að
losna við hugsunina um inn-
brotið úr huga sínum. Um 65%
finna ennþá fyrir þessum tilfinn-
ingum 4-10 vikum seinna auk þess
að finna fyrir stöðugu öryggisleysi.
Lítill hluti fólks missir almenna
trú á fólki yfirleitt, á í miklum
svefnerfiðleikum og finnst allar
eigur sínar vera skítugar og ógeð-
felldar. Á þessum tíma er fólk á
svokölluðu miðstigi, það reynir að
ná stjórn aftur með því að vinna
með lögreglunni, komast að því
hverju var stolið, fá bætur frá trygg-
ingafélagi, setja upp lása, króka og
viðvörunarkerfi svo eitthvað sé
nefnt. Á þessum tíma er líka leitað
leita skýringa á verknaðinum, t.d.:
Af hverju braust innbrotsþjófurinn
inn? - Af hverju ég? - Af hverju
braut hann hluti eða ekki? - Af
hverju tók hann þetta og ekki hitt?
Fólk fer oft að gruna alla í kring-
um sig, vini, blaðberann, sölu-
manninn sem kom í vikunni áður,
osfrv. og finnst jafnvel að allir í
kringum sig hafi slæmar fyrirætl-
anir, þ.e. hafi áform um að gera
þeim eitthvað slæmt. Þriðja stigið
er svo þegar fólk reynir að koma lífi
sínu aftur í eðlilegt horf, t.d. með
því að fara í burtu af heimilinu í
styttri og lengri tíma.
Tilfinningatengsl
Þegar skoðað er hverjir eiga erf-
iðara með að komast yfir atburð
eins og þennan virðist það oft vera
fólk sem fyrir innbrotið fann meira
fyrir ákveðnu öryggisleysi en aðrir,
eins og t.d. þeir sem búa einir,
ekkjur og ekldar, osfrv. Það fer líka
eftir innbrotinu sjálfu, t.d. hefur
það meiri áhrif ef hlutum sem
tengjast tilfinningum er stolið en
dýrum hlutum. Stór ástæða þess að
innbrot á heimili geta valdið mikl-
um andlegum erfiðleikum er að
heimilið er staður sem við tengjum
við öryggi. Við ráðum hverjir koma
inn á það og hverjir ekki, heimilið
er okkar einkasvæði tengt minning-
um og tilfinningum og þegar brotist
er inn missum við oft þessa tilfinn-
ingu um öryggiskennd sem heimil-
ið á að veita okkur og einkamál okk-
ar virðast orðin opin almenningi.
Öryggisleysið tengist oft líka því að
þótt flest innbrot eigi sér stað þegar
enginn er heima og án ofbeldis, tengir
fólk innbrot mjög oft við eitthvað sem
gerist þegar það er sofandi og vamar-
laust og í huganum ímyndar fólk sér
oft að innbroti fylgi ofbeldi af hendi
innbrotsþjófsins.
Virkar vel að gera grín
Það getur verið einstakling-
bundið hvað þarf til að fólk finni
fyrir öryggi aftur og nái að vinna sig
frá áhrifum innbrotsins. Það sem
oft virkar best er að gera ráðstafan-
ir til að gera heimilið öruggara og
tryggja sig betur fyrir innbrotum,
hvort sem um er að ræða lása,
tryggingar, meira eftirlit eða annað.
Auk þess virðist það virka vel að
gera smá grín að atburðinum,
skoða vel hvaða áhrif innbrotið
hafði á aðra meðlimi fjölskyldunn-
ar og reyna að finna jákvæðni f
þessari neikvæðu og erfiðu reynslu
svo eitthvað sé nefnt.
Það er mjög mikilvægt að fá
stuðning frá vinum og Qölskyldu og
að allir vinni saman að því að koma
lífinu í fastar skorður aftur. Það er
mikilvægast að hver og einn finni út
fyrir sig hvað veitir meiri öryggis-
kennd þannig að hægt sé að fara að
lifa lífinu aftur án þess að finna fyrir
stöðugum kvíða og hræðslu. Þann-
ig að það er engin spurning að
mörgum líður illa eftir innbrot og
ég hvet þig til að styðja þessa hug-
mynd um að hún leiti sér aðstoðar
og nýti þá ráðgjöf í að skoða jafnvel
fleiri úrræði til að líða betur.
Gangi þér vel!
Bjöm Haiðarson
sálfræöingui.
8. Kyflllf ýriglr Kynlíf 4-5 sinnum f
viku og þú gætir litið út fyrir að vera 10
árum yngri en sá sem fær það bara
tvisvar.Ástæðan mun vera losun efna
við kynlff sem gerir fólkið unglegra.
1Öi ÁStiri éf eltúrlýf Ef höfuðverkur
hrjáir þig er fátt betra en að smella sér
f rúmið með manninum sem þú elskar,
þvf það linar verkinn um leið. Ekki er
verra að við kynlíf streymir endorffn (
200% meira magni en vanalega og
veldur gleðivímu.
9, Sfráknr og stéipumyml
fi Ef þú vilt tæla manninn
f rúmið skaltu leigja
stelpumynd frekar en
hasarmynd, því hún mun
frekar vekja upp róman-
tfskar hugsanir.
Yfirmenn sjúkrastofnana í
Malaví hafa þungar áhyggjur af
tregðu ófrískra kvenna við að fara
í eyðnipróf. Um 14% fullorðinna í
landinu eru eyðnismituð sem ger-
ir Malaví að því landi þar sem
einna flestir í heiminum eru smit-
aðir. Fordómar þar eru gríðarlegir
og eru margir þeirra sem greinst
hafa með eyðni útskúfaðir af sam-
félaginu. Við þetta eru konurnar
hræddar og þær sem taka áhættu
og fara í próf segjast sjaldnast
mönnum sínum frá því af ótta við
barsmíðar eða skilnað. Haft er
eftir Edwin Bakali, yfirmanni
heilsugæslunnar í Thyolo, að ráð-
ist hafi verið á flestar þær konur
sem koma í próf og einnig sé mjög
algengt að eiginmenn þeirra skilji
við þær. Ófrískum konum er gefið
lyfið Nevirapine sem hindrar smit
frá móður til barns. Þrátt fyrir að.
boðið hafi verið uppá þessi lyf
ókeypis eru fordómarnir það
miklir að einungis lítið brot
kvenna þiggur þjónustuna. Flest-
um þeirra kveima sem neita lyfja-
þónustu er boðið uppá hana
aftur rétt fyrir fæðingu en fæstar
þiggja hana. Þetta ástand gerir
það að verkum að heilbrigðisyfir-
völd telja fordómana það gríðar-
lega að þeir grafi undan baráttu
þeirra við þennan landlæga sjúk-
dóm.