Ægir - 01.11.2002, Blaðsíða 32

32
S A G A V I TA N N A
Þegar betur er að gáð eiga vitar
á Íslandi gagnmerka sögu og
þetta nýja rit, sem er á fimmta
hundrað blaðsíður í stóru broti,
gefur góða mynd af henni. Í bók-
inni er ítarlega fjallað um vita-
skipin og þátt vitavarðanna, auk
þess sem fjallað er um þá tækni
sem vitarnir byggjast á. Þá er
fjallað um byggingarlist hér-
lendra vita og tengsl byggingar-
stíls þeirra við strauma og stefnur
í byggingarlist á hverjum tíma.
Saga íslenskrar vitavæðingar
má segja að hafi hafist á áttunda
áratug 19. aldar þegar Reykjanes-
vita var komið á fót og nokkrum
árum síðar var farið að huga að
uppsetningu fleiri vita á Faxaflóa-
svæðinu og sömuleiðis varð um-
ræða um hugsanlega vitavæðingu
í Eyjafirði og sömuleiðis fyrir
austan. Á næstu árum og áratug-
um var markvisst unnið að upp-
byggingu vita hringinn í kring-
um landið, enda hér um að ræða
mikilvæga þjónustu fyrir sjófar-
endur.
Aukin sjálfvirkni vitanna
Aukin sjálfvirkni vitanna gerði
það að verkum að unnt var að ná
fram sparnaði í rekstri þeirra.
Grípum sem snöggvast niður í
bókina: „Virkjun sólarorkunnar
til vitaljósa og aukin sjálfvirkni
vitanna varð til þess að hægt var
að leggja niður búsetu vitavarða á
afskekktum vitastöðum. Sólar-
orkunemar voru settir á Galtar-
vita 1994 og árið eftir á Horn-
bjargsvitann. Í raun hafði þá stað-
ið svo um nokkurt skeið að veð-
urtaka fremur en vitagæsla var
meginforsenda fyrir búsetu vita-
varða á staðnum og voru því sett-
ar upp sjálfvirkar veðurstöðvar
þegar hún var lögð niður þannig
að Veðurstofa Íslands og lands-
menn allir færu ekki á mis við
veðurfarsupplýsingar frá þessum
stöðum. Sólarorkuvæðing ljósvit-
anna varð til þess að gera vita-
reksturinn enn ódýrari en ella
hefði verið þótt vissulega kostaði
sitt að kaupa nýjan búnað í yfir
40 vita, en nú voru líka úr sög-
unni ærnir erfiðleikar og kostnað-
ur við gasflutninga. Óhætt mun
að segja að góð reynsla hafi feng-
ist af sólarorkubúnaðinum á þeim
áratug sem hann hefur verið í
notkun í vitum hérlendis því
sjaldgæft er að hann bili, en í
sumum tilvikum var ekki hægt
að afla nægilega mikillar orku til
að halda sama ljósstyrk með sólar-
orkunni og gasið hafði leyft.“
Menningarsögulegt gildi
Í „Vitum á Íslandi“ er ítarleg lýs-
ing á hverjum og einum vita á
landinu og birtar gamlar myndir
Siglingastofnun:
Gefur út yfirgripsmikið
rit um vita á Íslandi
„Vitar á Íslandi“ er heiti á gríðarlega umfangs-
miklu riti sem Siglingastofnun hefur nýverið
gefið út. Höfundar bókarinnar eru Guðmund-
ur Bernódusson, fyrrverandi vitavörður á Galt-
arvita, Guðmundur L. Hafsteinsson, arkitekt,
og Kristján Sveinsson, sagnfræðingur.
Hólmavíkurviti er kominn til ára
sinna. Vitinn, sem var reistur árið
1914, er norskt áttstrent ljóshús
úr járnsteypu.
Myndir: Siglingastofnun/Guðmundur Bernódusson