Ægir - 01.01.2002, Page 34

34
R A N N S Ó K N I R
Að undanförnu hefur brottkast
verið mjög til umfjöllunar í hinni
síkviku sjávarútvegsumræðu.
Umræða um brottkast er þó ekki
nýmæli fremur en brottkastið
sjálft. Ætla má að brottkast hafi
átt sér stað í einhverjum mæli allt
frá því fiskiskip stækkuðu og af-
köst og afli jukust og hefur því
líklega verið raunin í um það bil
eina öld. Reglur sem lúta að
brottkasti hafa breyst mjög í tím-
ans rás. Í dag er bannað að kasta
fiski fyrir borð, með nokkrum
undantekningum, þeirra á meðal
að í handfæraveiðum er skylt „að
sleppa lifandi þorski og ufsa
styttri en 50 cm að lengd og ýsu
styttri en 45 cm“ (Reglugerð nr.
350, 25. júní 1996). Þessi undan-
tekning er líklega byggð á þeirri
skoðun, að smáfiskur sem veiðist
á handfæri, lifi í langflestum til-
fellum, sé honum sleppt aftur í
sjóinn. Þetta kann að vera rétt ef
aðeins sæmilega sprækum og líf-
vænlegum þorski er sleppt eða
veiðum og meðferð fisksins hagað
þannig að fiskurinn skaðist sem
minnst. Ef á hinn bóginn öllum
smáþorski sem veiðist er sleppt,
og „venjulegum“ aðferðum beitt
við veiðar og meðferð fisksins,
verður niðurstaðan líklega önnur.
Takmarkaðar rannsóknir hafa ver-
ið gerðar á þessu hingað til, nán-
ast engar erlendis og aðeins ein
hérlendis. Sú rannsókn var gerð
árið 1987 út af Ísafjarðardjúpi,
við fremur óhagstæðar aðstæður
til rannsókna, og var niðurstaðan,
að 50% afföll urðu á smáþorski
sem veiddur var á handfæri og
geymdur í fiskkari við rennandi
sjó í allt að 24 klst. (skv. upplýs-
ingum Guðmundar Skúla Braga-
sonar, Hafrannsóknastofnuninni).
Sumarið 2001 var farið í leið-
angur á vegum Hafrannsókna-
stofnunarinnar til að kanna
lífslíkur smáþorsks sem veiddur
er á handfæri. Rannsóknin fór
fram um mánaðarmótin júní-júlí,
við Flatey á Skjálfanda, í sam-
vinnu við trillukarlana Guðlaug
Jóhannesson á Sval EA og Hall-
grím Sigmundsson á Sigurbjörgu
EA, frá Hrísey. Trillukarlarnir
stunduðu sínar veiðar með venju-
bundnum hætti, en allur fiskur
sem þeir hefðu venjulega kastað
aftur fyrir borð, var tekinn og
lengdarmældur, sárin skráð og
fiskurinn settur í fiskkar með
rennandi sjó. Miðað var við 55
cm fisk sem hámarks lengd í til-
rauninni. Þegar 50 fiskar höfðu
veiðst voru þeir settir í sérstök
búr sem komið var fyrir á Flateyj-
arsundi (1. mynd).
Handfærabátarnir voru útbúnir
með tölvustýrðum handfærarúll-
um til veiðanna. Svalur EA var
með tvær DNG (C6000i) og tvær
Belitronic (BJ5000) rúllur en
Sigurveig EA var með fjórar
DNG (C5000i) rúllur. Þeir not-
uðu hefðbundna öngla nr. 12,
með gúmmíagni, við veiðarnar.
Lögð var áhersla á að sjómennirn-
ir meðhöndluðu fiskinn að öllu
leyti á sama hátt og þeir voru
vanir. Veiðin fór fram á tveimur
dýptarbilum, annarsvegar á 19-
53 metra dýpi (10-28 faðmar),
sem hér er skilgreint sem grunn-
slóð, og hinsvegar á 75-122 metra
dýpi (40-65 faðmar) sem er skil-
greint sem djúpslóð. Til þess að
kanna hvort lífslíkur minnka við
meðhöndlun í kari, sleppingu í
búr eða vistun í búri voru teknir
tveir samanburðarhópar, sem voru
veiddir á sjóstöng með 28g þrí-
krækju (toby) án agnhalds. Þessir
þorskar voru veiddir á Flateyjar-
Ólafur K. Pálsson
Lífslíkur smáþorsks sem
veiðist á handfæri
Höfundar eru allir
starfsmenn á Haf-
rannsóknastofnun-
inni. Ólafur og Har-
aldur eru fiskifræð-
ingar en Höskuldur
er verkfræðingur.
Haraldur A. Einarsson
Höskuldur Björnsson
1. mynd. Veiðislóðir (hringir) og staðsetning búra (stjarna) í tilraunum.