Ægir - 01.06.2002, Blaðsíða 26

26
V E R Ð M Æ T I S J Á VA R FA N G S
Í kjölfar þessara tillagna skipaði
sjávarútvegsráðherra eins og áður seg-
ir í janúar sl. stýrihóp um aukið verð-
mæti sjávarfangs og er honum ætlað
að skila af sér álitsgerð í september
nk. Liður í vinnu starfshópsins var um
60 manna fundur ýmissa aðila í sjáv-
arútvegi í Reykjavík þann 14. maí sl.
þar sem reifaðar voru skoðanir og
hugmyndir sem að gagni kynnu að
koma við mótun endanlegra tillagna
starfshópsins. Fundarmenn skiptu sér
upp í nokkra hópa sem fjölluðu um
afmörkuð svið innan sjávarútvegsins.
Hér á eftir verður tæpt á nokkrum at-
riðum sem fram komu á fundinum og
er stuðst við fundargerð Páls Gunnars
Pálssonar.
Veiðarfærarannsóknir
aðkallandi
Í starfshópi sem fjallaði um hráefni,
þ.m.t. veiðar, meðferð afla, geymslu
o.fl. kom m.a. fram að veiðarfærarann-
sóknir væru mjög mikilvægar, ekki
síst varðandi umgengnina við auð-
lindina og áhrif þeirra á gæði hráefn-
isins. Einnig þurfi að skoða hvort ekki
sé unnt að flokka lifandi fisk í sjó og
taka þannig aðeins til vinnslu þann
fisk sem henti hverju sinni.
Þá töldu menn mikilvægt að efla
fræðslu til sjómanna um allt sem snýr
að veiðum og meðferð afla og koma á
samræmdu ferskfiskmati fyrir fisk-
markaði.
Að mati starfshópsins felast ákveðin
tækifæri í að auka verð-
mæti með því að
nýta
kolmunna meira til manneldis, einnig
bæri að kanna nýtingu vannýttra teg-
unda eða stofna sem ekki hafa verið
nýttir. Hópurinn lagði áherslu á að
vinna meira að því að nýta loðnu bet-
ur til manneldis en nú er gert. Slíkar
rannsóknir eru raunar hafnar og eru
allrar athygli verðar.
Framleiðsluvörur
nær neytendum
Í vinnuhópi um fiskvinnsluna kom
fram að framleiðendur verði almennt
að gera sér grein fyrir kröfum markað-
arins og þörfum neytenda. Almennt
sé minni tíma eytt í eldun í heima-
húsum og það sama eigi við um veit-
ingahús þar sem krafan sé að fækka
dýrum starfskröftum í eldhúsum.
Neytendur borði einnig oftar utan
heimilis. Það sé því mikilvægt að
vinnslurnar framleiði afurðir sem
komist lengra inn á markaðina og nær
neytendunum. Mikilvægt sé að gera
sér grein fyrir þörfum þessa vaxandi
markaða. Áhugi kaupenda á heilnæmi
og uppruna afurða hafi einnig aukist
og þurfi að horfa til þess.
Bent var á að matarverð hafi al-
mennt lækkað en á sama tíma hafi
hérlendur fiskur hækkað í verði. Því
megi búast við aukinni samkeppni og
fremur ólíklegt sé að hægt verði að ná
auknum verðmætum með verðhækk-
unum. Því gæti sjávarútvegurinn
staðið frammi fyrir ákveðinni varnar-
baráttu því frekar líklegt sé að verð á
sjávarafurðum komi til með að lækka
og því verði að ná fram hagræðingu í
greininni. Það er unnt, að mati vinnu-
hópsins, með því m.a. að stækka fyrir-
tækin, sameina þau eða efla samvinnu
þeirra í milli. Ef ekki tekst að ná nið-
ur kostnaði í greininni er að mati
vinnuhópsins hætta á að fram-
leiðslan flytjist þangað sem
kostnaður er lægri.
Eldi geti tryggt
stöðugra framboð
Menn voru almennt sammála um að
eins og staðan er núna væri hráefnis-
kostnaður of hár fyrir vinnslurnar, en
eldi gæti tryggt stöðugra framboð af
hráefni og gefið möguleika á að stýra
vinnslunni betur.
Varðandi einstaka fisktegundir kom
fram það mat hjá vinnuhópinum að
þorskur, síld og kolmunni gætu gefið
meiri af sér meiri verðmæti. Verð-
mæti þorsks mætti helst auka með
bættri nýtingu, auknu eldi, vinnslu á
ferskum afurðum og vinnslu sem
kæmi afurðum lengra inn á markað-
inn. Verðmæti síldar, kolmunna og
loðnu gæti aukist ef meira væri unnið
af hráefninu til manneldis og með
vinnslu sem kæmi afurðum lengra inn
á markaðinn.
Ýmsir möguleikar
með aukahráefni
Einn vinnuhópurinn fjallaði um það
sem kalla má aukahráefni, t.d. af-
skurður, hrogn, lifur o.fl, og einnig
kom hann inn á líftækni úr sjávar-
fangi. Nefnt var í hópnum að til
dæmis mætti bæta loðnuhrogna-
vinnslu og í humarvinnslunni sáu
menn einnig fyrir sér að auka mætti
verðmæti með t.d. bættum veiðiað-
ferðum. Einnig var bent á möguleika
á að nýta ýmislegt sem ekki hefur ver-
ið nýtt til þessa og flokkast ekki sem
aukahráefni, t.d. sjávarörverur og þör-
ungagróður.
Horft verði til
fárra eldistegunda
Í vinnuhópi um fiskeldi kom fram sú
skoðun að veltan í greininni gæti ver-
ið nálægt 7 milljörðum króna eftir
fimm ár og um 20 milljarðar eftir tíu
ár, en til samanburðar er veltan í hér-
lendu fiskeldi um einn milljarður
króna í dag. Vinnuhópurinn taldi lík-
legt að þær tegundir sem nú eru aðal-
lega í eldi á Íslandi lax og bleikja,
standi undir vextinum næstu fimm
árin en til þess að ná hugmyndum um
20 milljarða árið 2012 þurfi nýjar
tegundir að koma til og líklega muni
þorskurinn vega þar þyngst.
Vinnuhópurinn taldi rétt að Íslend-
ingar horfðu til fárra eldistegunda því
ætla mætti að kostnaður við að þróa
nýja fiskeldistegund sé ekki undir 2
milljörðum. Almennt voru menn á
þeirri skoðun að þorskeldi sé vænleg-
ur kostur og leggja beri áherslu á
verkefni tengd því. Fram kom sú
skoðun að mikilvægt væri að eitt
ráðuneyti hafi allt fiskeldi á sinni
könnu og að settur verði sjálfstæður
lagarammi fyrir fiskeldi.
Til þess að ná fram stærðarhag-
kvæmni var rætt um mikilvægi þess
að framleiða seiði í verulegum mæli
og þá var lögð áhersla á verkefni
Óneitanlega er horft
til þess að fiskeldi
gæti tryggt stöðugra
framboð af hráefni og
gefið möguleika á að
stýra vinnslunni betur.